نمایش عکس‌های ۷۵ سال پیش مهاجران لهستانی‌/ نگاتیوهای «مرثیه گمشده» گم شد/ «قطار زمستانی‌» ایران و لهستان در کماست

به گزارش خبرنگار تجسمی خبرگزاری فارس، به مناسبت هفتاد و پنجمین سالگرد سفر لهستانی‌ها در کشاکش جنگ دوم جهانی به ایران، نمایشگاه عکس «متولدین لهستان مستقل، لهستانی‌ها؛ کودکان اصفهان بعد از ۷۵ سال به ایران باز می‌گردند» در تهران (نگارخانه کاخ سعدآباد) و اصفهان (موزه هنرهای معاصر) برگزار می‌شود. همچنین پروژه فرهنگی هنری «کافه پولونیا» و نمایش «اصفهان، شهر بچه‌های لهستان» هم اجرا می‌شود.

به همین مناسبت، نشستی پیش از ظهر امروز با حضور «پاتریشیا اوزجان» کاردار سفارت لهستان در ایران، «آنا دودا» نماینده‌ موسسه آدام میشکویچ، محمدرضا کارگر سرپرست مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد، علیرضا دولتشاهی تاریخ‌شناس و عضو انجمن دوستی ایران و لهستان و خسرو سینایی فیلمساز و کارگردان «مرثیه گمشده» در بنیاد لاجوردی برگزار شد.

* بهره‌مندی ۱۲۰ هزار لهستانی از مهربانی ایرانیان

پاتریشیا اوزجان کارولفسکا، کاردار سفارت لهستان در ابتدای این نشست، گفت: نمایشگاه عکس «متولدین لهستان مستقل» توسط سفارت لهستان حمایت می‌شود. این نمایشگاه درباره تاریخ ۱۲۰ هزار شهروند لهستانی – اعم از نظامی و غیرنظامی- است که ۷۵ سال پیش در بهار ۱۹۴۲ به طور معجزه‌آسایی به ایران راهشان را پیدا کردند. 

وی افزود: آنها به ایران آمدند و از قحطی و بیگاری در اردوگاه‌های کار اجباری شوروی سابق نجات پیدا کردند. تجربه آنها از حضور دو – سه ساله در ایران، ذهنیتی درباره ایران برای آنها رقم زد که تا دهها سال بعد باقی ماند و رفتار مهربانانه و خوش قلبی را به خاطر سپردند. 

کاردار سفارت لهستان افزود: برخی لهستانی‌های ایران به دلیل بیماری جان خود را از دست دادند در شهرهای اصفهان، تهران، بندر انزلی، مشهد و اهواز به خاک سپرده شدند که هنوز هم برخی از این قبرستان‌ها باقی‌ است. عده زیادی هم زنده ماندند و عده اندکی از آنها در ایران ماندگار شدند.

اوزجان با اشاره به روابط مثبت ایران و لهستان که ناشی از تجربه مثبت لهستانی‌های دوران جنگ جهانی از حضور در ایران است، گفت: لهستانی‌ها خاطرات دوستی خود با ایرانیان را به خاطر داشتند و حتی در سال ۲۰۰۳ و زلزله بم، تلاش‌هایی برای جمع‌آوری کمک و ارسال به ایران انجام دادند.

کاردار سفارت لهستان گفت: روابط ایران و لهستان همیشه دوستانه بوده و روابط دیپلماتیک دو کشور ۵۴۰ سال سال پیش پایه‌گذاری شده است. امروز هم تاریخ مشترکمان را فراموش نمی‌کنیم و همکاری‌های خود را ادامه می‌دهیم و محور فعالیت‌های فرهنگی امسال ما حول حضور لهستانی‌های جنگ جهانی دوم در ایران است. نمایشگاه عکس‌های «متولدین لهستان مستقل» در موزه هنرهای معاصر اصفهان و کاخ سعدآباد تهران هم از جمله آنهاست که با نمایشگاه‌گردانی خانم پریسا دمندان برگزار خواهد شد.

* ایران مقصد مناسبی برای مهاجران است

محمدرضا کارگر سرپرست مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد در ادامه نشست، گفت: خوشحالیم که در مجموعه میراث فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نقشی در تجدید این خاطره تاریخی داریم. 

وی افزود: متأسفانه اکثر اوقات مدیران سیاسی هستند که روابط ملت‌ها را تعیین می‌کنند اما فکر می‌کنم این ملت‌ها هستند که با روابط خود، باید سیاسیون را تابع خود قرار دهند.

کارگر با اشاره به تاریخچه روابط فرهنگی میان ایران با سایر کشورها گفت: ایران معمولاً مکان مناسبی برای حضور مهاجرها بوده و آثار مکشوفه در حفاری‌های باستانی فلات ایران مؤید این موضوع است. تنوع فرهنگی امروز کشور ما هم شاید محصول همین حضورها، ارتباطات و مهاجرت‌هاست.

وی با اشاره به حضور لهستانی‌ها در ایران، اظهار داشت: برای ما مایه مباهات است که در طول تاریخ، پدران ما همواره با مردمی که ایران را به عنوان مهاجرت دائم یا موقت انتخاب کردند، جوری رفتار کردند که خاطرات خوشی برای مهاجران رقم زده است. البته ما هم مهاجرت‌هایی داشته‌ایم و اکنون ۷ میلیون ایرانی در خارج از کشور زندگی می‌کنند.

مدیرکل موزه‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اظهار داشت: مهاجرین معمولاً به دنبال سرزمین‌هایی هستند که در آن آزادانه‌تر فکر و زندگی کنند و اگر می‌بینیم در مقطعی ایران میزبان مهاجران بوده این نشان می‌دهد که شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایران مناسب‌تر از آن کشور بوده است. استنباط من این است که امروز هم باید مقصد خوبی برای مهاجران باشیم کما اینکه امروز هم مهاجرانی را میزبانی می‌کنیم. ضمن اینکه امروز بدون اینکه مهاجرت فیزیکی صورت بگیرد می‌تواند مهاجرت فیزیکی انجام شود. 

* نمایش عکس‌هایی از لهستانی‌ها برای اولین بار

نماینده مؤسسه آدام میشکویچ هم در این نشست اظهار داشت: مؤسسه آدام میشکویچ می‌خواهد از ملت ایران تجلیل کند برای اینکه در جنگ جهانی دوم به ما پناه داد. 

آنا دودا ادامه داد: نمایشگاه «لهستانی‌ها» میراث لهستان را نمایش می‌دهد. عکس‌های این نمایشگاه به صورت تصادفی توسط خانم دمندان در نگارخانه آقای ابوالقاسم جلا در چهار باغ اصفهان پیدا شد که در دو جعبه بودند و روی آنها نوشته شده بود: لهستانی‌ها ۱۳۲۱-۱۳۲۳.

نماینده مؤسسه آدام میشکویچ اظهار داشت: خانم دمندان به من گفتند حدود ۱۰ سال طول کشیده تا بتوانند این نگاتیوها را به وضعیتی قابل استفاده و چاپ در آورند. بعد از آن ۱۰ سال ایشان با لهستانی‌ها در سراسر دنیا صحبت و تحقیقاتی کردند که نتیجه آن کتاب «بچه‌های اصفهان» شد که برای ما لهستانی‌ها بسیار ارزشمند است. 

آنا دودا خاطرنشان کرد: برخی عکس‌های نمایشگاه در کتاب وجود ندارند و برای اولین بار است که به نمایش درمی‌آیند. مقدمات برگزاری این رویداد (گرامیداشت هفتاد و پنجمین سال مهاجرت لهستانی‌ها به ایران) یک سال به طول انجامیده است.

* دلایل سانسور اخبار حضور لهستانی‌ها در ایران

علیرضا دولتشاهی محقق و مؤلف کتاب «لهستانی‌ها در ایران»، وی ضمن انتقاد از برگزارکنندگان نمایشگاه عکس‌ لهستانی‌ها در کاخ سعدآباد، گفت: کاش این نمایشگاه در جایی مثل خانه هنرمندان برگزار می‌شد که مرکز رفت و آمد جوانان و بدنه جامعه است.

دولتشاهی سپس درباره تاریخچه حضور لهستانی‌ها در ایران گفت: لهستانی‌ها در ایران نه مهاجر هستند، نه پناهنده. اما سؤال این است که چرا اخباری از حضور آنها در ایران نیست؟ چون شوروی رسانه‌ها را محدود کرده بود، از سوی دیگر حزب توده هم آنچه را علیه روسیه و درباره لهستانی‌ها نوشته می‌شد، سانسور می‌کرد. بعد از رفتن آنها از ایران هم اخباری درباره آنها منتشر نمی‌شود تا اینکه سالها بعد آقای خسرو سینایی فیلم «مرثیه گمشده» را ساختند که متأسفانه به اکران عمومی در نیامد.

وی ادامه داد: در شش‌ماه اول حضور لهستانی‌ها در ایران، ۴۰ کودک متولد شد. آن‌ها بعدها پس از رفتن از ایران انجمنی به نام «کودکان اصفهان» را راه‌اندازی کردند و عکس‌های زیادی از این اتفاق دارند.

این محقق و مورخ اظهار در پایان اظهار داشت: ما با موضوعی به نام «کشف درباره لهستانی‌ها در ایران» مواجه هستیم.

* «قطار زمستانی‌» ایران و لهستان در کماست

خسرو سینایی کارگردان فیلم «مرثیه گمشده» که به حضور لهستانی‌ها در ایران اختصاص دارد، گفت: سال ۱۳۴۹ پدر دوست مسیحی‌ام فوت کرد و برای خاکسپاری به قبرستان ارمنی‌ها در دولاب تهران (منطقه ۱۴) رفتیم. هنگام قدم زدن در این قبرستان با سنگ قبرهای لهستانی‌های مهاجر در ایران مواجه شدند. پس از آن به مدت ۴ سال یعنی تا ۱۳۵۳ به وزارت فرهنگ و هنر و تلویزیون آن زمان برای ساخت فیلم اصرار کردند اما برای آنها اهمیتی نداشت. 

سینایی ادامه داد: در سال ۵۳ آقای ایرج گرگین مرا صدا کرد و گفت شاه و ملکه به زلاندنو (نیوزلند) رفتند و در بدو ورود با چند کودک لهستانی مواجه شدند که سرود می‌خواندند، بچه‌های لهستانی که با کشتی از طریق بمبئی به زلاندنو برده شدند و تابعیت آنجا را گرفتند. اگر بخواهی می‌توانی به زلاندنو بروی و درباره لهستانی‌ها فیلم بسازی.

وی ادامه داد: به زلاندنو رفتم و در آنجا محبتی به ما شد که محبت به مردم ایران بود. پس از بازگشت به اتفاق ۴ فیلمبردار به شهرهای اصفهان، اهواز، قزوین و … رفتیم و ۱۹ ساعت فیلم از قبرستان‌ها و محله‌های متعلق به لهستانی‌ها تهیه کردیم. وقتی در سال ۵۴ از تلویزیون استعفا دادم، پوزتیوها و نوارهای صدا را به آتلیه شخصی‌ام بردم تا فیلم را تمام کنم. سال ۵۵ شرایط مملکت سیاست‌زده بود و دیدم اگر نشان دهم که شاه و ملکه به زلاندنو رفتند که فیلم سفارشی می‌شود، اگر هم نشان ندهم که من را مؤاخذه می‌کنند که چرا با پول تلویزیون رفتی و سفارش ما را انجام ندادی!

وی افزود: انقلاب شد و ۳ سال بعد که آقای سیدمحمد بهشتی از مدیران تلویزیون شده بود، نزد او رفتم و گفتم حاضرم نگاتیوها را بخرم. ایشان زیرکی کرد و گفت دو نفر اول باید راش‌ها (۱۹ ساعت فیلم خام) را ببینند تا تصمیم بگیریم. عبدالله اسفندیاری و داود میرباقری آمدند و راش‌ها را دیدند و بعد که رجوع کردم گفتند نمی‌فروشیم بلکه سرمایه‌گذاری می‌کنیم تا آن را بسازی! موسیقی فیلم و متن آن را نوشتم و فیلم مونتاژ شد، حال باید قطع نگاتیو می‌شد و آن را به تلویزیون دادم. دو هفته گذشت و خبری نشد تا اینکه به من گفتند از نگاتیوهای شما فقط ۵ دقیقه موجود است که متعلق به سفر شاه به زلاندنو است. بنابراین مجبور شدم در انبار تلویزیون ساعت‌ها وقت بگذارم تا نگاتیوها را پیدا کنم و همه غیر از یکی را پیدا کردم و فیلم ساخته شد و البته دوباره در آرشیوهای تلویزیون گم شد!

سینایی با اشاره به استقبال از فیلم «مرثیه گمشده»‌در لهستان گفت: به خاطر این فیلم در سال ۲۰۰۸ نشانه شوالیه جمهوری لهستان توسط رئیس جمهور فقید این کشور به من اهدا شد. همچنین تفاهم همکاری برای ساخت فیلم سینمای مشترک به کارگرددانی بنده میان لهستان و فارابی امضا شد. نام این فیلم، «قطار زمستانی‌» بود که فقط ۸ میلیارد تومان بودجه می‌خواست (نیمی بر عهده لهستان بود) ولی متأسفانه هنوز این موضوع محقق نشده و این در حالی است که بازیگر اول فیلم آقای عزت‌الله انتظامی بود که متأسفانه دیگر امکان بازی ندارند.

به گزارش فارس، نمایشگاه عکس «متولدین لهستان مستقل، لهستانی‌ها؛ کودکان اصفهان بعد از ۷۵ سال به ایران باز می‌گردند» از ۱۴ مهر تا ۹ آبان در نگارخانه کاخ سعدآباد و از ۱۸ مهر تا ۲ آذر در موزه هنرهای معاصر اصفهان برپا می‌شود.

انتهای پیام/