هژیر کیست؟

به گزارش خبرنگار تاریخ خبرگزاری فارس، عبدالحسین هژیر فرزند «محمد وثوق خلوت»، در سال ۱۲۸۰ ش. در یک خانواده بهائی متولد شد. در خردسالی یک چشم خود را به خاطر انفجار مواد محترقه از دست داد. هژیر تحصیلات ابتدائی و متوسطه را در مدارس مظفری و دارالفنون به پایان رساند و سپس وارد مدرسه علوم سیاسی شد.

او در پایان این دوره زبان‌های روسی و فرانسه را فرا گرفت. ابتدا به استخدام وزارت خارجه درآمد و سپس مترجم سفارت شوروی شد.
در ۱۳۰۷ سفارت شوروی کارکنان مازاد خود را اخراج کرد و هژیر مشمول تصفیه شد. او سپس توسط سید‌حسن‌ تقی‌‌زاده وزیر دارائی وقت، جذب وزارت دارائی شد و در اداره امور اقتصادی آن مشغول به کار گردید.

پس از چندی مأمور مطالعه پرونده امتیازات نفتی ایران و ارائه گزارش آن به تقی‌زاده شد. در جریان تمدید قرار‌داد دارسی (۱۹۳۳ ـ دوره رضاخان) هژیر از دست‌اندرکاران بود(۱).

پس از مدتی ، هژیر ریاست اداره حقوقی وزارت دارائی که تمامی پرونده‌های مربوط به نفت در آن متمرکز بود، بر عهده گرفت. وی در ۱۳۱۸ مدیر کل وزارت دارائی و پس از سقوط رضاخان، در کابینه فروغی وزیر پیشه و هنر شد.

او این سمت را در کابینه‌های بعدی ـ سهیلی و قوام‌ـ نیز حفظ کرد. در کابینه دوم سهیلی، وزیر راه شد و در این سمت برای مراقبت از اندوخته‌‌های مالی رضاخان سفری به انگلیس داشت.

هژیر در کابینه محمد ساعد، به وزارت کشور ودر کابینه‌های حکیمی و قوام به وزارت دارائی رسید. وی در کابینه بعدی حکیمی وزیر مشاور و گرداننده اصلی دولت شد و پس از او در ۲۳ خرداد ۱۳۲۷ با حکم شاه و تأیید نمایندگان مجلس شورای ملی به نخست‌وزیری رسید. انتصاب هژیر با مخالفت گسترده مردم و روحانیت مواجه شد.

هژیر از عوامل مؤثر در استمرار سلطه انگلیس بر منابع نفت ایران و خنثی‌سازی تلاشهائی بود که برای ملی شدن صنعت نفت صورت می‌گرفت.
  در پی انتصاب هژیر به نخست‌وزیری مردم به دعوت آیت‌الله کاشانی در میدان بهارستان تجمع کردند و نمایندگان مجلس را مورد سرزنش قرار دادند. پس از تهران، تظاهرات اعتراض‌آمیز مشابهی در قم، مشهد، اصفهان و قزوین علیه هژیر برپا شد.

در جریان درگیری مأموران با مردم تعداد زیادی از تظاهر کنندگان در تهران و شهرهای مختلف مجروح شدند و هژیر ناراضیان را به سرکوب شدید تهدید کرد.
 هژیر کمتر از ۵ ماه سمت نخست‌‌و‌زیری را عهده‌دار بود و در ۱۵ آبان ۱۳۲۷ در موجی از مخالفت فزاینده جامعه استعفا کرد. او سپس به نمایندگی مجلس مؤسسان انتخاب شد و در ۲۸ تیر ۱۳۲۸ وزیر دربار شد.

او سرانجام در روز ۱۳ آبان ۱۳۲۸ هنگامی که از مسجد سپهسالار خارج می‌شد، به ضرب گلوله سید حسین امامی عضو جمعیت فدائیان اسلام مجروح شد و روز بعد در بیمارستان درگذشت.

پی‌نویس
۱ـ این قرارداد که در ۱۳۱۲ میان ایران و انگلیس به امضا رسید سلطه بریتانیا برمنابع نفت ایران را استمرار بخشید. به مقاله «سرگذشت نفت ایران از فوران اولین چاه نفت تا پیروزی انقلاب اسلامی» در سایت مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی مراجعه کنید.

آرشیو موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی 

انتهای پیام/