از آداب عروسی تا طمع اروپایی‌ها برای آثار خطی/ ایران در آستانه مشروطه چگونه بود؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سفرنامه‌ها منابعی مهم برای شناخت تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی یک جامعه هستند؛ از جمله مسائل مورد توجه سفرنامه‌نویسان، بررسی روابط اجتماعی در درون یک جامعه است. در حوزه­ مطالعات تاریخی، سفرنامه‌ها به دلیل محتوای اجتماعی و فرهنگی خود از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. 

پس از رونق یافتن اوضاع اقتصادی ایران در عصر صفوی، بسیاری از اروپاییان به منظور تجارت و گسترش ثروت خود به این کشور آمدند و با گروه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی روابط اقتصادی خود را آغاز کردند، بنابراین به جهت برخورد و مناسبات اقتصادی و اجتماعی با طیف‌های گوناگون، رفتارهای اجتماعی و فرهنگی مردم ایران را از نگاه خود تدوین کردند. سفرنامه‌ها هرچند بیشتر به مسائل اجتماعی پرداخته و کمتر توجه خود را معطوف مسائل تاریخی کرده‌اند، اما به دلیل محتوا و قالب اجتماعی این دسته از آثار، می‌توانند برخی از ناگفته‌های تاریخ را در این آثار جست‌وجو کرد. سیاحان و سفرنامه‌نویسان مدعی تدوین تاریخ ایران نبوده‌اند، عمده هدف آنها آشنایی مردم مغرب‌زمین با فرهنگ و تمدن مردم ایران بوده است. از دوران صفویه به بعد سفرنامه‌های متعددی از ایران توسط سیاحان و گردشگران اروپایی نوشته و منتشر شده که هرکدام از آنها به بخشی از هشتی رنگارنگ جامعه ایران توجه کرده‌اند. در این میان دوره قاجار به واسطه حوادث مهم بین‌المللی و روابط تازه ایران با دیگر کشورها، سفیران و سیاحان زیادی به این کشور وارد شدند و مشاهدات خود را به صورت سفرنامه باقی گذاشته‌اند.

در نخستین دهه قرن بیستم و مقارن انقلاب مشروطیت، کلود انه سه‌بار به ایران سفر کرد. «اوراق ایرانی» گزارشی از دومین و سومین سفر وی به ایران در آن سال‌هاست. انه در این کتاب ضمن توصیف نیک و بد مناظر طبیعی ایران صحنه‌هایی از شیوه‌ خاص ایرانیان در نشست و برخاست، خواب و خوراک و پوشاک، میهمانی و عروسی، نحوه داد و ستد، پوشیدگی زنان و محدودیت‌ معاشرت‌های آنان، از گرمای شدید هوا، غبارآلودگی شهر تهران، ناامنی و دشواری جاده‌ها، آلودگی آب جوی‌های شهر، چاله‌های دهان‌گشاده در کوی و برزن، فقر و خرسندی مردم، دخل و خرج مملکتی، نحوه برقراری و پرداخت حقوق و مستمری کارکنان دولت و غیره به شیوه‌ای دقیق و گاه طنزآمیز سخن گفته است. از فروتنی و ادب ذاتی و همیشگی و گاه افراطی مردم در برخورد با یکدیگر، از فرزانگی و سلوک خرمندانه‌شان، از رضا و تسلیم‌شان، از کتمان و رازپوشی‌شان، از صفا و سادگی‌شان و نیز از اصالت و جاودانگی هنرهای باستانی و سنتی ایران با ستایش یاد کرده است.

او در عین حال از عشق و حرص خود به کشف و شکار آثار عتیقه و کتب نفیس خطی و طرح آشنایی با صیادان و قاچاق‌فروشان این آثار و زد و بند و فوت و فن معامله با آنان و رفتار رندانه دلالان، تب شدید عمومی مردم در یافتن و فروختن آثار نایاب و کمیاب باستانی به خارجیان بی‌پرده و عریان سخن می‌گوید.

کلود انه نزدیک به ۳۰ سال از عمر خود را در حضر و سفر و نگارش مقاله و گزارش برای مطبوعات مهم عصر خویش گذراند. او با اینکه در اهمیت و شهرت هم‌تراز نامدارانی چون کنت دوگوبینو، شوالیه شاردن و نظایر آنان نیست با این حال این کتابش درباره اوایل مشروطیت در ایران خواندنی و قابل تأمل است.

نشر گویا «اوراق ایرانی؛ خاطرات سفر کلود انه در آغاز مشروطیت» را با ترجمه ایرج پروشانی در ۲۵۶ صفحه و به قیمت ۳۸ هزار تومان روانه بازار کتاب کرده است.

انتهای پیام/