«کاروان شهید» متعلق به تمام دوران‌هاست/ مثلث لطفی، ناظری، شیدا و اثری برای تمام فصول

خبرگزاری تسنیم – یاسر یگانه

روزهای نخستین دوران دفاع مقدس است. آهنگ را محمدرضا لطفی در دستگاه «همایون» و در مایه‌ی «شوشتری» می‌سازد و شهرام ناظری آوازش را می‌خواند. شعر را محمد ذکایی سروده و گروه «شیدا» هم قطعه را اجرا می‌کند. و اینگونه است که قطعه‌ی جاودانِ «کاروان شهید» پدید می‌آید.

اجرای نهایی «کاروان شهید» در آلبوم «چاووش ۸» گنجانده می‌شود. این قطعه در برخی اجراهای زنده هم نواخته شده که یکی از این اجراها ماجرای عجیبی دارد.

عبدالنقی افشارنیا نوازنده پیشکسوت نی و از اعضای ثابت گروه «شیدا» ماجرای اجرای قطعه‌ی «کاروان شهید»‌ در پارک ارم را اینگونه روایت می‌کند:

«این قطعه(کاروان شهید) را اوایل دوران جنگ، در کنسرت پارک ارم و برای خانواده شهدا اجرا کردیم. اما در میانه‌های اجرا برنامه را قطعه کردند و نگذاشتند برنامه کامل اجرا شود.
آن زمان با اجرای موسیقی مشکل داشتند. ماموران امنیتی با اسلحه یوزی روی صحنه آمدند و از ما خواستند که اجرا را قطع کنیم. وقتی روی صحنه آمدند من در حال تکنوازی بودم تا در ادامه آقای ناظری آواز بخواند. آمدند و گفتند جمع کنید بروید. ما هم اجرا را قطع کردیم. به ما گفتند می‌خواهند سازهایتان را بشکنند، به همین دلیل همه اعضای گروه تا دمِ ماشین‌ها دویدیم که مبادا به ما برسند و سازهایمان را بشکنند.
برخوردهای مشابه دیگری با برخی گروه‌ها شده بود و این مسئله تنها مختص به ما نبود.
ما باید فعالیتمان را ادامه می‌دادیم. ما چیزی بر خلاف جو موجود اجتماعی آن زمان اجرا نمی‌کردیم. همین قطعه‌ی «کاروان شهید» را ببینید شعرش چیست و چه می‌خواهد بگوید.
مشکل این بود که آنها نمی‌خواستند موسیقی اجرا شود. مخاطب ما در آن کنسرت خانواده شهدا بودند و از آنچه ما اجرا می‌کردیم لذت می‌بردند.»

پس از ماجرای پارک ارم دیگر قطعه‌ی «کاروان شهید» اجرا نشد تا اینکه در سال ۱۳۸۷ و پس از بازگشت محمدرضا لطفی به ایران، این قطعه بار دیگر اجرا شد. در اجرای دهه هشتاد، علیرضا شاه‌محمدی خواننده‌ی این قطعه بود.

ملودی «کاروان شهید» را لطفی ساخته است

در برخی از رسانه‌ها اینگونه بیان شده که ملودیِ اصلی «کاروان شهید» ابتدا در ذهن شهرام ناظری شکل می‌گیرد و سپس ناظری این ملودی را به لطفی می‌دهد و او مقدمه‌ی شوشتری را روی این ملودی می‌گذارد. اما ارسلان کامکار با این ماجرا اصلا موافق نیست و می‌گوید:

«اصلا چنین چیزی صحت ندارد. برای آلبوم «در گلستانه» هم چنین ادعاهایی مطرح شده بود که برخی از ملودی‌های این آلبوم متعلق به شهرام ناظری است؛ در حالی که چنین چیزی اصلا صحت ندارد. آهنگِ «کاروان شهید» کاملا متعلق به محمدرضا لطفی است.»

عبدالنقی افشارنیا که در اجرای قطعه‌ی «کاروان شهید» نوازنده نی بوده، می‌گوید:

«ما این کار را با لطفی شنیدیم و با او هم کار کردیم. آهنگ در «شوشتری» ساخته شده و با گروه «شیدا»‌ اجرایش کردیم. نیِ این قطعه را من نواخته‌ام.
زید‌اله طلوعی، صدقی آسا، فرخ مظهری، جمال سماواتی، پشنگ کامکار، بیژن کامکار، ارژنگ کامکار، درویش‌رضا منظمی و هادی منتظری از نوازندگان «شیدا» بودند.
فضای موجود در آن زمان باعث پدید آمدن این قطعه شد تا اثری با حس و حال و قشنگ درست مثل دیگر کارهای لطفی ساخته شود. در آواز این قطعه هم ناظری سنگ تمام گذاشته است.»

ارسلان کامکار درباره ملودی «کاروان شهید» می‌گوید: «بی نهایت آهنگ زیبایی است. از این آهنگ بی‌نهایت خوشم می‌آید. ناظری هم با زیبایی تمام این آهنگ را خوانده است. در میان کارهای جنگ این قطعه به یادماندنی است.
تنظیم ارکسراسیون خاصی ندارد اما ملودی‌اش بسیار زیباست.»

«کاروان شهید» متعلق به تمام دوران‌هاست

وحید تاج از خوانندگان موسیقی ایرانی است. او درباره قطعه «کاروان شهید» می‌گوید:

«این کار در دستگاه همایون ساخته شده است. دستگاه همایون یکی از دستگاه‌هایی است که در عین داشتن غمی نهفته، شکوه، عظمت و جلالی در دل خود دارد. به اعتقاد من بهترین دستگاه برایش انتخاب شده است. حتی ریتمی که برایش انتخاب شده عالی است. در این ریتم هم اندوه و هم شکوه وجود دارد.

خواننده می‌خواند و زیرصدایش سازها با حالت باشکوه‌تری این غم را حمایت می‌کنند. دستگاه «همایون» در خودش غم و در عین حال شکوه و عظمت دارد؛ لطفی این را به خوبی در این ملودی نشان داده است.

این ملودی آنقدر ماندگار و تاثیرگذار هست که مربوط به زمان خاصی نباشد. این را در هر زمانی که غیورمردان ایرانی برای وطنشان و برای زنده نگه داشتن پرچم ایران و آزادی ایران از چنگال اسارت جانفشانی کنند؛ تاثیرگذار است و در همه دوران‌ها می‌شود این کار را شنید و اجرا کرد.

«کاروان شهید» یکی از آوازهای شاخص استاد شهرام ناظری است. آن دوران به خاطر اینکه دل‌ها به هم نزدیک‌تر بوده آثارشان هم تاثیرگذارتر بوده است. صدای ناظری در عین حماسی بودنش غمی پنهانی در خود دارد. تمام اجزای این قطعه مانند تار و پود در هم تنیده شده‌اند تا در نهایت اثری ماندگار پدید آید.

یکی از دلایلی که در گذشته کارها بیشتر به دل می‌نشست ارتباط های روحی بین مجریان اثر بود. الان گاهی به استودیو می‌رویم و حتی نمی‌دانیم چه نوازنده‌ای آن قطعه را اجرا کرده است.»

انتهای پیام/