حریم خصوصی از منظر قانون و شرع قسمت دوم

مریم حسینخانی کارشناس ارشد حقوق جزا

داشتن حریم خصوصی یکی از حقوق اساسی بشر و مرتبط با حفظ مقام انسان و دیگرارزشهایی است که کرامت انسانی برای ما به ارمغان می آورد.بر پایه این حق یک شخص یا گروه میتواند مسائل شخصی زندگی خود را از دسترسی دیگران دور نگه داشته یا اطلاعات مربوط به خود راتحت کنترل داشته باشد. علاوه براین توسعه تکنولوژی و پیشرفت بشر،تعرض به حقوق و آزادیهای اشخاص را افزایش داده و متقابلا برای حمایت بیشتر از آزادیهای شخصی،تکالیف و مسئولیتهای جدیدی بر دوش دولتها قرار گرفته است رعایت حریم خصوصی در همه کشورها همیشه به یک شکل نبوده و بسته به معیارهایی از جمله نظام سیاسی حاکم، باورها و اعتقادات مذهبی مردم و . . . در جوامع مختلف و در طول زمانها متفاوت بوده است. با نگاهی به وضعیت حریم خصوصی درایران مشخص میگردد که این حریم در ایران درگذشته بیشتر جنبه عرفی داشته و افراددر مناسبات اجتماعی خود احترام آن را حفظ میکردند. به نوعی میتوان گفت که بد انگاشتن نقض مصادیق مختلف حریم خصوصی در میان مردم جامعه، ضامن این حریم بوده است. اما علاوه بر عرف، مذهب نیز بر اهمیت آن تأکیدات فراوانی نموده است. در منابع اسلامی نظیر قرآن، سنت و اجماع، احکام متعددی درباره وجوه مختلف حریم خصوصی وجود دارد.

بدین صورت که دین مبین اسلام، ازطریق ممنوع نمودن نقض مصادیق مختلف حریم خصوصی، نقض حریم خصوصی راممنوع مینماید؛ یعنی حریم خصوصی، در قالب احاله به حقوق و آزادیهای دیگرنظیر حق مالکیت، منع تجسس، اصل برائت، منع سوءظن و اشاعه فحشا و سب وهجو، قذف، سخنچینی و غیبت و خیانت در امانت مطرح شده است. امام خمینی (ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران نیز در بندهای ۴ و۵و۶ فرمان هشت ماده ای خود ممنوعیت ورود به حریم خصوصی اشخاص را اعلام میدارد. ایشان در بند ۶ این فرمان میفرمایند:

هیچکس حق ندارد به خانه یا مغازه و یا محل کار شخصى کسى بدون اذن صاحب آنها وارد شود یا کسى را جلب کند، یا به نام کشف جرم یا ارتکاب گناه تعقیب و مراقبت نماید، و یا نسبت به فردى اهانت نموده و اعمال غیر انسانى- اسلامى مرتکب شود، یا به تلفن یا نوار ضبط صوت دیگرى به نام کشف جرم یا کشف مرکزگناه گوش کند، و یا براى کشف گناه و جرم هر چند گناه بزرگ باشد، شنود بگذارد و یا دنبال اسرار مردم باشد، و تجسس از گناهان غیر نماید  پس میتوان نتیجه گرفت که جایگاه و اهمیت حریم خصوصی در نظام حقوقی اسلامی به صورت جدی مورد توجه واقع شده و مصادیق مختلف آن مورد حمایت قرار گرفته است. اما در قوانین موضوعه ایران، متأسفانه حریم خصوصی و حق بر حریم خصوصی به صورت مشخص، دقیق و مدون، مورد حمایت واقع نشده و موضع حقوق موضوعه ی ایران، همانند موضع نظام اسلامی، در مواجهه با حریم خصوصی، یک موضع تحویل گرایانه است و حقوق و آزادیهایی که تحت عنوان حریم خصوصی حمایت میشوند به طور ضمنی و در بطن سایر قواعد حقوقی ایران و در قالب احاله به حقوق و آزادیهای دیگر مورد حمایت قرار گرفته اند. اما با نگرش به قانون اساسی و سایر قوانین موضوعه نظیر قانون مدنی، قانون آیین دادرسی کیفری، قانون مجازات اسلامی و… گوشه هایی از مصادیق مختلف حریم خصوصی وجود داشته که میتوان با استفاده از مفاهیم آن حدود و چارچوب حریم خصوصی را تقریباً روشن ساخت..