» بین الملل » جایگاه ژئوپلتیک قطب شمال و تدارک صحنه بازی در آینده
بین الملل - جدیدترین اخبار - جهان - سیاست خارجی - سیاسی

جایگاه ژئوپلتیک قطب شمال و تدارک صحنه بازی در آینده

۹ اردیبهشت ۰۱ 9۰155

 

سلیمان اسدی

 

هدف پژوهشی در این تحقیق عبارت از: بررسی ژئوپلیتیکی قطب شمال  به عنوان صحنه جدید رویارویی ژئوپلتیک در آینده و آغاز صف بندی جدید قدرتها برای تسلط بر منابع جدید انرژی با تاکید بر نقش آفرینی روسیه در این منطقه می باشد. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و با ابزارهای گردآوری، مانند کتابخانه و اسناد انجام شده است. سرزمین های قطب شمال به دلیل برخورداری از ذخایر عظیم دست نخورده نفت و گاز به طور فزاینده ای در مرکز اختلافات بین پنج کشور ایالات متحده، روسیه، کانادا، نروژ و دانمارک قرار می گیرد که معتقدند ظرف ۲۰ سال آینده منابع غنی زیرزمینی آن به موازات افزایش دما و کاهش قطر یخ قابل دسترس تر می شود. پنج کشور مذکور بالاخص روسیه  بر آنند تا حوزه مالکیت خود را بر این منطقه گسترده سازند.

 

 

 

اما در این میان کشور روسیه، علاوه بر برخورداری از بیشترین مرز با قطب و بیشترین حجم منابع تخمین زده شده در این منطقه و بزرگ‌ترین ناوگان یخ‌شکن جهان  به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصربفرد قطب شمال  نسبت به آن از لحاظ اشراف بر مناطق مختلف این کشور برای هر گونه حمله نظامی احتمالی، جایگاه راهبردی و استراتژیک نیز دارد و بر این اساس احتمال می‌رود با توجه به موقعیت ژئو اکونومیک و ژئو استراتژیک این منطقه، قطب شمال بتواند اهرم خیزش این قدرت(روسیه) گردد. این موضوع زمانی می‌تواند محقق گردد که خاطر نشان شویم مسکو در آسیای مرکزی و قفقاز با نفوذ رو به توسعه ناتو، ترکیه، اسرائیل و امریکا روبه‌رو است و پیشبرد اهداف سیاسی، اقتصادی و نظامی در این مناطق هزینه‌بر خواهد بود اما قطب شمال می‌تواند نقش روسیه را در تأمین منابع سوختی جهان بیش از پیش ارتقا دهد.

 

 

مقدمه

قطب شمال به انتهای شمالی محوری گفته می‌شود که کره زمین به دور آن میچرخد و در اقیانوس منجمد شمالی واقع شده‌است. این نقطه در فاصله ۷۲۵ کیلومتری شمال جزیره بزرگ گرینلند قرار دارد.محل جغرافیایی قطب شمال با محل مغناطیسی آن متفاوت است. قطب شمال جغرافیایی در نقطه‌ای قرار دارد که عمق اقیانوس در آن به ۴۰۸۰ متر می‌رسد و با توده‌های عظیم شناور یخی پوشیده شده‌است، در این ناحیه شبانه‌روز در شش ماه از سال، کاملاً روشن و آفتابی و در شش ماه دیگر کاملاً تاریک است. (همشهری-۱۳۹۲-ص جهان)

منطقه قطب شمال به دلیل اهمیتش در بعد حمل و نقل بین‌المللی و ذخایر غنی معدنی، همواره مورد توجه قدرت‌های بزرگ و همسایگان این حوزه بوده است. پنج کشور حاشیه قطب شمال شامل، نروژ، دانمارک، روسیه، کانادا و امریکا بر آنند تا حوزه مالکیت خود را بر این منطقه گسترده سازند. بر این اساس مسکو، با توجه به برخورداری از بزرگ‌ترین ناوگان یخ‌شکن جهان، به تازگی تصمیم به بازسازی یک پایگاه نظامی در جزایر نووسیبیرسک گرفته است که از حدود ۲۰ سال پیش رها شده بود. شروع عملیات میلیتاریستی در این حوزه جغرافیایی می‌تواند بر محیط‌زیست قطب شمال اثر تخریبی بگذارد.  به همین دلیل پوتین ضمن تأکید بر حاکمیت چند قرنی روسیه در این حوزه جغرافیایی، اعلام کرده است تحرکات جدید روسیه در قطب شمال صرفاً نظامی نیست و مسکو هواشناسان و دانشمندان را هم به منطقه مورد نظر اعزام خواهد کرد. روسیه در دوران جنگ سرد نیز در قالب رویارویی سیاسی و نظامی در مقابل امریکا در قطب شمال حضور فعالانه داشت اما اینک با توجه به خاتمه شرایط عصر جنگ سرد و بالطبع تغییر انگیزه‌های حضور در این منطقه، تأکید رهبران روسیه بر پیگیری فعالیت در این منطقه منبعث از سه هدف بزرگ است: اعلام حاکمیت روسیه بر قطب شمال، حفاظت از منافع اقتصادی، قدرت‌نمایی روسیه با ابزار نظامی و اعلان همپایگی با سایر قدرت‌های بزرگ جهان در جهت دفاع راهبردی از منافع ملی روسیه در مدار شمالی. (جوان،۱۳۹۲،ص سیاسی)

نمایش قدرت نظامی روسیه در قطب شمال از طریق برگزاری رزمایش‌های نظامی و گشت‌زنی دریایی صورت می‌گیرد. از سال ۲۰۰۷ این کشور گشت‌زنی دریایی خود را با رزمناو هسته‌ای پتر کبیر در دریای مدیترانه، کارائیب، اقیانوس اطلس جنوبی و هند از سر گرفت و در سال ۲۰۰۸ این گشت‌زنی را در قطب شمال و در نزدیکی مناطق دفاعی نروژ و دانمارک تشدید کرد. در سال ۲۰۰۷ نیز، بمب‌افکن‌های روسیه برای اولین‌بار پس از پایان جنگ سرد بر فراز قطب شمال به پرواز درآمدند. پس از این، روسیه طرح‌های بلندپروازانه را برای مدرن‌سازی نیروی دریایی مستقر در قطب شمال به اجرا درآورد. به عنوان مثال، پس از سفر موفقیت‌آمیز رزمناو پتر کبیر در سراسر جهان در سال ۲۰۰۷، وزارت دفاع اعلام کرد که سه رزمناو دیگر مجهز به موشک‌های هسته‌ای را ارتقا خواهد داد. در حال حاضر، کوزنتسوف، تنها ناو هواپیمابر روسیه، در قطب شمال است. ناوشکن کولاکوف نیز در سال ۲۰۱۱ تعمیر و به ناوگان شمالی افزوده شد. افزون بر این، نیروی هوایی روسیه در این منطقه شامل ۲۰۰ هواپیمای جنگی و ۵۰ هلیکوپتر است. همچنین مقامات مسکو در حال برنامه‌ریزی برای تجهیز زیردریایی دلتا کلاس IV با حداقل ۱۰۰ موشک می‌باشند(جوان (۱۳۹۲، ص سیاسی) که تا سال ۲۰۳۰ در حال آماده‌باش است. طبق برنامه‌ریزی وزارت دفاع روسیه، در آینده زیردریایی تایفون جای خود را زیردریایی هسته‌ای نسل چهارم خواهد داد. Yuri Dolgoruky، اولین زیردریایی ساخته شده پس از فروپاشی شوروی، در ژانویه ۲۰۱۳ در ناوگان شمالی به کار گرفته شد. همچنین دو زیردریایی Alexander Nevsky و Vladimir Monomakh تحت آزمایش هستند و زیردریایی چهارم Prince Vladimir در حال ساخت است. این زیردریایی‌ها با داشتن انواع موشک‌های کروز، قادر به انجام مأموریت‌های چند منظوره از جمله حمله به هواپیماهای دشمن و اهداف ساحلی هستند. علاوه بر این، برای ارائه خدمات لجستیکی پشتیبانی در ناوگان شمالی، یک مرکز جدید با ۱۵۰۰۰ پرسنل در سال ۲۰۱۲ تأسیس شد.(سرجونین-۲۰۱۳،ص دفاعی) به نظر می‌رسد حضور نظامی مجدد روسیه در قطب شمال، بازگشت دیپلماسی مسلح به عرصه سیاسی این کشور است که در نتیجه ضعف اقتصادی و تکنولوژی روسیه، رهبران مسکو تمایل به استفاده از ابزار نظامی برای حفاظت از منافع ملی خود در این منطقه را دارند. گفتنی است این وضعیت باعث شروع مسابقه تسلیحاتی و نظامی در منطقه توسط کشورهای حاضر در شورای قطب شمال خواهد شد. شورای قطب شمال، در سال ۱۹۹۶ در اوتاوا برای حفاظت از محیط زیست قطب شمال و برای بهبود رفاه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم قسمت شمالی ایجاد شده است. اعضای این شورا را کشور‌های کانادا، دانمارک، فنلاند، ایسلند، نروژ، فدراسیون روسیه، سوئد و ایالات متحده تشکیل می‌دهند.  علاوه بر کشورهای فوق، ناتو نیز برای دستیابی به ۹۰ میلیارد بشکه نفت و ۳۰ درصد منابع گازی کشف نشده جهان در این منطقه به اشکال گوناکون فعال بوده است. امری که واکنش کرملین را برانگیخته است. با نگاهی به اقدامات روسیه در قطب شمال و آغاز تحرکات میلیتاریستی این کشور به نظر می‌رسد، احیای قدرت امپراتوری سال‌های جنگ سرد و حتی قبل‌تر از آن به شکل ویژه‌ای در دستور رهبران روسیه قرار گرفته است. (p:453،۲۰۰۰، Chaturvedi)

 

سوالات تحقیق

سوالات تحقیق پیش رو بر اساس مجهولاتی است که در ذهن محقق شکل گرفته و به دنبال کشف و پاسخی برای پی بردن به آن میباشد. سئوالات تحقیق به شرح زیر میباشند:

 

  • علت اصلی اراده و گرایش شدید قدرتهای جهانی جهت رویارویی و حضور در قطب شمال چیست؟
  • آیا قطب شمال و اقیانوس منجمد شمالی صحنه نبرد و صحنه بازی جدید بازیگران بین المللی در آینده خواهد بود؟
  • اگر قطب شمال صحنه بازی در آینده باشد ، بازیگران چه کسانی و فرمول بازی چیست؟
  • نقش روسیه در آینده ژئوپلتیک قطب شمال چه خواهد بود؟

فرضیات تحقیق

  • علت اصلی گرایش به حضور قدرتهای جهانی در قطب شمال ، افزایش سرعت ذوب شدن یخ های قطب شمال و تسهیل دسترسی به منابع غنی هیدروکربنی موجود در آن می باشد.
  • قطب شمال صحنه بازی جدید در رویا رویی ژئوپلتیک بازیگران بین المللی در آینده خواهد بود.
  • بازیگران و تاثیرگذاران اصلی صحنه قطب شمال روسیه، کانادا و امریکا،چین، و اتحادیه اروپا خواهند بود. و فرمول بازی منابع هیدروکربن
  • نقش روسیه در ژئوپلتیک قطب شمال بسیار اساسی و تعیین کننده تر از سایر قدرتها خواهد بود.

محیط شناسی و یافته های تحقیق

نگاهی به ویژگی ها و دلایل ژئوپلیتیک اهمیت قطب شمال

رایج ترین و اساسی ترین تعریف از قطب شمال این است که یک منطقه خشکی و دریایی در دایره قطبی (دایره‌ای که عرض آن ۶۶.۳۴ درجه شمالی باشد)  است Rourke.2012.1) ( هشت کشور حاضر در دایره قطب شمال عبارتند از : آمریکا ، کانادا ، روسیه ، نروژ ، دانمارک ، فنلاند ، سوئد و ایسلند . کشورهای ساحلی قطب شمال نیز :  آمریکا ، روسیه  ، کانادا و دانمارک (به واسطه گرینلند) و نروژ (نقشه شماره ۱)

در قرن بیستم منطقه ی قطب شمال منطقه با منافع نظامی بود که مورد استفاده ناتو و شوروی به عنوان پایگاهی برای زیردریایی های هسته‌ای و منطقه‌ای برای آزمایش موشکهای بالستیک قاره پیما بود . از دهه گذشته به لطف تغییرات آب و هوایی قطب شمال دوباره اهمیت ژئوپلیتیکی پیدا کرده است . Gorenburg.2011.1) ( قطب شمال در طول چند دهه گذشته حدود دو برابر بیشتر از بقیه جهان گرمتر شده است . نقشه شماره ۲ گویای این مطلب است .

 

 

گرم شدن کره زمین باعث شده تا از میزان یخ های قطب شمال در نتیجه ذوب شدن آنها کاسته شود و ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۷ از بین رفته است, Hassol & Sommerkorn.2010.8)  ) مرکز داده‌های یخ و برف ملی آمریکا گزارش داده که متوسط گسترش یخ در سال ۲۰۰۷ حدود ۴.۱۳ میلیون کیلومتر مربع بوده است که در مقایسه با سال ۱۹۷۹ که ۶.۷۴ میلیون کیلومتر مربع بوده کاهش چشمگیری داشته است . همچنین ضخامت یخ ها در این فاصله نیز کاهش یافته است مرکز ارزیابی تغییرات اقلیمی قطب شمال نیز تخمین زده که ۸ درصد میزان متوسط سالانه یخ دریا در ۳۰ سال گذشته کاهش یافته است که این میزان در مناطق نزدیک اقیانوس اطلس به ۲۰ درصد نیز می‌رسد . هیات بین‌المللی دولتی تغییرات اقلیمی(ipcc) بر اساس داده های ماهواره ای از سال ۱۹۷۸ نشان داده که متوسط سالانه وسعت یک دریا در قطب شمال ۲.۷ درصد کاهش داشته است که این امر در تابستان‌ها به میزان متوسط ۷ درصد بوده است در نتیجه ثبات یخ های قطب شمال به خطر افتاده و در نتیجه مقدار کل آب های آزاد افزایش یافته است . تغییرات یخ دریا همچنین تاثیراتی را بر فراوانی و توزیع گونه های خود به شمال از جمله خوب و خرس قطبی همچنین ماهی قزل آلا ، گوزن کانادایی و گوزن شمالی دارد ( نقشه شماره ۳ ذوب یخ‌های بین سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۵ نشان می دهد)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اهمیت قطب شمال

نتایج مطالعات جدید انجام شده بر روی منابع معدنی نهفته در منطقه قطب شمال توسط سازمان زمین شناسی ایالات متحده به تازگی منتشر شده است این کار با کمک چند سازمان بین المللی انجام و منجر به کشف ٩٠ میلیارد بشکه نفت، ١٫۶٧٠ تریلیون فوت مکعب برابر با ١۵٠٫٣٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠ متر مکعب گاز و  ۴۴  میلیارد بشکه گاز مایع که ھر سه از نظر فنی قابل بازیافت می باشند. در ٢۵ نقطه زمین شناسی تعیین شده که تصور می رفت نقاط انرژی خیز باشند گردید. این مقادیر جمعاً ۵/۲ درصد کل ذخایر کشف شده در جهان را تشکیل می دهند .  تخمین زده می شود که منطقه قطب شمال دارای ١٣ % ذخایر نفت کشف شده، ٣٠ % گاز کشف شده در ٢٠ % گاز مایع کشف شده در جهان باشد، که از این میزان حدود ٨۴ % در وسط اقیانوس منجمد شمالی قرار گرفته است. (مجله ، National Driller ، ۲۰۱۱،ص۱۸)

ارزش اقتصادی قطب شمال

اطلاعات ماهواره ای جمع آوری شده از سال ۱۹۷۹ نشان می دهند هم ضخامت لایه یخ در قطب شمال و هم گستره یخ های شناور در دریا ، به خصوص طی ماه های فصل تابستان به شکل قابل ملاحظه ای کاهش یافته است. به گفته مرکز ملی اطلاعات برف و یخ ایالات متحده ، وسعت یخ در قطب شمال (که معمولا در ماه دسامبر به حداقل می رسد) در سپتامبر ۲۰۱۱ حدود ۳.۶۱ میلیون کیلومتر مربع بوده است ، یعنی حدود ۴۹ درصد کمتر از میانگین وسعت یخ قطبی بین سال های ۱۹۷۹ تا ۲۰۰۰. ذوب شدن یخ روند اکتشاف منابع طبیعی را در شمالی ترین نفطه کره زمین تسریع می کند. گزارش زمین شناختی ایالات متحده که از سال ۲۰۰۸ سالانه منتشر می شود برآورد می کند حدود ۱۳ درصد نفت کشف نشده جهان و حدود ۳۰ درصد ذخائر گاز طبیعی کشف نشده کره زمین در مدار قطبی قرار دارند. (استراتفور،۲۰۱۳،صفحه ۴ تحلیل)

علاوه بر این ، عقب نشینی و نازک شدن لایه یخ در سطح قطب موجب باز شدن مسیرهای تجاری جدیدی می شود. در سال ۲۰۱۲ در مجموع ۴۶ کشتی با حمل حدود ۱.۳ میلیون تن بار از مسیر دریای شمال عبور کردند ، مسیری که تا سواحل شمالی روسیه گسترده شده است. این در حالی است که یک سال پیش از آن در ۲۰۱۱ تنها ۳۴ کشتی با حمل ۸۲۰ هزار تن از مسیر مورد اشاره تردد کرده بودند. در واکنش به اهمیت فزاینده مسیر جدید ، روسیه “سازمان دولتی مسیر دریای شمال” را در ماه مارس با هدف نظارت بر کشتی رانی در این مسیر ایجاد کرد.

تمایل برای سود بردن از دسترسی بیشتر به قطب تنها محدود به کشورهای اطراف مدار قطبی نمی شود. اروپا از دیرباز در پی یافتن مسیر کشتی رانی جایگزینی ببه سوی آسیا بوده است ، مسیری که به لحاظ اقتصادی امکان پذیر و مقرون به صرفه باشد. یک مسیر جدید به اروپایی ها کمک می کند از شر گلوگاه های پر تعداد مسیر تجاری آسیا مانند کانال سوئز راحت شوند و دسترسی بهتری به بازارهای مصرفی در حال گسترش آسیا بیابند. چین هم توجه ویژه ای به منطقه قطب شمال نشان داده است. پکن طی سال های گذشته دائما در حال مذاکره و گفتگو با کشورهای نوردیک (کشورهای اسکاندیناوی و اطراف آن شامل سوئد ، نروژ ، دانمارک ، فنلاند و ایسلند) بوده است تا از تلاش این کشور برای به دست آوردن “موقعیت ناظر” در شورای قطب حمایت کنند. برای کشورهایی مانند چین که دسترسی مستقیم به قطب شمال ندارند ، روابط دیپلماتیک با کشورهای اطراف این منطقه از جهان و نیز مشارکت در گروه هایی مانند شورای قطب از اهمیت بالایی برخودار است ، چه فرصت استفاده آنها را از مسیرهای جدید کشتی رانی و منابع طبیعی افزایش می دهد. گرچه “موقعیت ناظر” در شورای قطب شمال به یک کشور امکان اعمال نفوذ مستقیم را در امور قطب نمی دهد ، شرکت در جلسات آن و کمک های تحقیقاتی به کشور ناظر امکان می دهد دریابد بازیگران اصلی قطب شمال چه برنامه هایی در سر دارند. چنین کشورهایی همچنین ممکن است به تقویت روابط خود با تک تک اعضای شورای قطب روی آورند تا به این شکل دسترسی بهتری به این منطقه از جهان داشته باشند (منافع چین در گرینلند و ایسلند خود شاهد این مدعاست).

کشتی رانی در مسیر دریای شمال ، در مقایسه با عبور از مدیترانه و کانال سوئز طول مسیر بین روتردام (هلند) و شانگهای (چین) را به شکل قابل توجهی کاهش می دهد. در واقع مسیر دریای شمال ۲۰ درصد کوتاه تر از مسیر متعارف مدیترانه است. اما با وجود ذوب شدن یخ های قطبی ، دشواری تعیین مسیر ، محدودیت های فصلی استفاده از این مسیر ، هزینه بالای بیمه حمل و نقل و زیرساخت های ضعیف در طول مسیر همچنان امکان استفاده کامل را از مسیر دریای شمال محدود می کند. (استراتفور،۲۰۱۳،صفحه ۵ تحلیل)

اهمیت استراتژیکی قطب شمال برای روسیه

امروز نزدیک به ۶۰ میدان هیدروکربنی بزرگ در این منطقه کره زمین واقع شده که از میان آنها ۴۳ میدان به روسیه تعلق ارد. منابع روسیه در حدد ۸۰ درصد ذخایر جهانی قطب شمال هستند. به همین خاطر، شرکت های روس بیشترین امید خود را به مناطق شمالی کشور بسته اند و قصد دارد این کار را فعال کنند.(صدای روسیه- ۲۰۱۳- اخبار اقتصادی)

حوضه اقیانوسی قطب شمال ، یک دریای استراتژیک با تضمینهای وسیع ژئوپولیتیکی

محققان با دلایل آشکار بطور مستقیم و غیر مستقیم ثابت کردند که ملاحظات عملیات بازدارندگی اتمی به وسیله غرب ، بر نظریه هارتلند مبتنی بوده است و وجود سلاحهای اتمی به منظور جبران عدم توازن احتمالی قدرت بین روسیه و غرب ، به سبب سودمندیهای استراتژیکی که از قبل با استفاده از نظریه مکیندر حاصل شده بود ، لازم به نظر می رسید . قدرتهای هسته ای با تجهیز غیر موثر سطح کشتیها ، باب جدیدی گشوده اند و قابل کشتیرانی شدن و تردد در اقیانوس اطراف قطب شمال به وسیله زیردریائیها ، افسانه شکست ناپذیری هارتلند را بر هم می زند و بدین وسیله جزیره جهانی در حقیقت به صورت یک جزیره آزاد در می آید . بنابراین گشایش اقیانوس طبق عقیده کلازوتیس به وقوع می پیوندد و طبق نظر والترز : وقتی زیردریاییها در آینده به صورت کشتیهای زنده تجاری فعالیت کنند ، حوضه اقیانوس قطب شمال به یک دریای استراتژیک با تضمینهای وسیع ژئوپولیتیکی درخواهد آمد . (عزتی ، ۱۳۸۸، ص ۲۳۳)

 

علت حساسیت بیش از حد روسیه در قطب شمال

هر چند مسکو تلاش دارد برای پیشبرد ادعاهای سرزمینی خود در قطب شمال مساله وجود ذخایر زیرزمینی را برجسته کند، اما کارشناسان می گویند که بعد نظامی تقویت حضور روس ها در این پهنه آبی بر دیگر ابعاد آن غلبه دارد. از این منظر قطب شمال به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصربفرد آن نسبت به روسیه از لحاظ اشراف بر مناطق مختلف این کشور برای هر گونه حمله نظامی احتمالی، جایگاه راهبردی دارد و از این منطقه می توان هر بخشی از خاک روسیه را موشک باران کرد. کنستانتین سیوکوف معاون اول آکادمی جغرافیای سیاسی روسیه می گوید: حمله گسترده موشک های کروز با دقت بالا علیه روسیه تنها در صورت پرتاب از کشتی ها یا پایگاه های جنگی مستقر در قطب شمال موثر خواهد بود. و واقعیت این است که موشک های کروز پرتاب شده از مناطق دیگر به دلیل محدودیت بردشان قادر به نابود کردن اهداف تعیین شده تنها در بخش های خاصی از روسیه می باشند. (ایرنا، ۱۳۹۲،ص۲ )

 

قطب شمال، جبهه جدید رویارویی روسیه و چین  با آمریکا و ناتو

باید گفت که هر چند روسیه و اعضای ناتو به عنوان دو قطب اصلی مدعی مالکیت بر سر اراضی قطب شمال برای توجیه ادعاهای خود بر منافع اقتصادی موجود در آن تاکید می کنند، اما تلاش دو طرف برای حفظ و تقویت برتری خود در این بخش از شمالگان در اصل ریشه در اهمیت نظامی راهبردی آن دارد. از این نظر اعضای ناتو به سردمداری آمریکا می کوشند با توسعه نفوذ خود در قطب شمال به هدف تسلط جغرافیایی بر سرزمین پهناور روسیه دست یابند و روس ها نیز با آگاهی از این مهم با تلاش برای گسترش حضور نظامی خود در شمالگان برای مقابله با این وضعیت سعی می کنند. بر این اساس نیاز به ایجاد ساختار جدید راهبردی در قطب شمال از یکی از اولویت های روسیه مبنی بر دفاع از منافع ملی روسیه بر محور تضمین امنیت کشتی های نظامی و غیرنظامی روسی و صیانت از منابع روس ها در این منطقه از جمله در فلات قاره ناشی می شود.

تشکیلات نظامی جدید در حد یک منطقه نظامی خواهد بود، اما به طور رسمی چنین نامی بر آن اطلاق نمی شود و شمار مناطق نظامی روسیه افزایش نخواهد یافت. روسیه همانند قبل چهار منطقه نظامی خواهد داشت، اما ساختار قدرتمند جدیدی بر مبنای ناوگان شمالی بر آن افزوده خواهد شد.

ساختار جدید که فرماندهی راهبردی متحد ناوگان شمال نام گرفته است، وظیفه حفاظت از مرزهای روسیه در منطقه شمالگان را بر عهده خواهد داشت. (ایرنا، ۱۳۹۲،ص ۳ )

توسعه نظامی با پوشش فعالیت اقتصادی

بدیهی است که مقام های روس برای پرهیز از متشنج شدن هر چه بیشتر مناسبات شکننده خود با غرب تلاش می کنند تا حد ممکن از نظامی کردن برنامه های خود برای توسعه حضور در قطب شمال خودداری کنند و تلاش برای گسترش تاسیسات نظامی شان در این پهنه را تحت پوشش دفاع از منافع ملی و اقتصادی توجیه کنند، اما برخی از مقام های کرملین که به صراحت لهجه در کشورشان شهرت دارند، چندان به این مساله پایبند نیستند.  دمیتری راگوزین معاون نخست وزیر روسیه در امور دفاعی از جمله این شخصیت هایی است که چند ماه پیش اعلام کرد باید حضور نیروی دریایی نظامی در قطب شمال برای دفاع از منافع ملی کشورش در این منطقه در مقابل تجاوز کشورهای عضو ناتو تقویت شود. وی گفت: بدیهی است که فعالیت های نظامی برای حفاظت از بلندپروازی های اقتصادی ضروری است. اهمال در بهره برداری از منابع انرژی از سوی روسیه که یک خط ساحلی گسترده در قطب شمال دارد، بسیار عجیب و غریب خواهد بود. این یک مساله اقتصادی نیست، بلکه موضوعی ژئوپلیتیکی است که با دفاع ملی مرتبط است. راگوزین که به دلیل بیش از چهار سال حضور در نمایندگی روسیه در ناتو با روحیه توسعه طلبانه غرب در چارچوب ناتو به خوبی آشنا و از تبعات آن برای منافع کشورش نگران است، اضافه کرد: با توجه به تلاش ناتو برای تقویت حضور نظامی خود در منطقه قطب شمال حداقل از سال ۲۰۰۹ تاکنون، روسیه باید برنامه های اقتصادی خود در این منطقه را با ظرفیت های صنعت کشتی سازی اش هماهنگ کند. (ایرنا، ۱۳۹۲،صفحه ۴ )

اظهارات مقام های ارشد روس درباره اهمیت سوق الجیشی قطب شمال برای حفظ موازنه قوا میان این کشور و اعضای ناتو نشان می دهد که مسکو با دقت تمام هر گونه تحرک غرب در شمالگان را رصد و برای تقویت برتری نظامی خود در آن می کوشد. با این نگاه بود که نیروهای تهاجمی هوابرد روسیه و واحدهای ویژه حمل و نقل هوایی این کشور اواخر سال گذشته یک رزمایش در قطب شمال انجام دادند.  آرکادی باخین معاون اول وزیر دفاع روسیه در همان زمان اعلام کرد که در این رزمایش ۴۰ تن انواع محموله از دو فروند هواپیمای ایلیوشین ۷۶ برای شرکت کنندگان تامین شده است که همین امر نشان دهنده بزرگی این برنامه نظامی می باشد. وی بدون افشای جزییات این رزمایش نظامی گفت: این عملیات نشان داد که نیروهای مسلح روسیه برای ارایه هر گونه کمک به گروه های اکتشافی قطبی، غیرنظامیان و واحدهای نظامی مستقر در قطب شمال آمادگی دارند. از سوی دیگر روسیه به طور رسمی یک برنامه میان مدت با هدف استقرار یک نیروی مسلح ترکیبی مرکب از واحدهای نظامی، مرزبانی و گارد ساحلی تا سال ۲۰۲۰ برای حفاظت از منافع سیاسی و اقتصادی خود را در قطب شمال تدوین کرده است. (Baev.2007.p:7)

اهمیت راهبردی شمالگان در چشم انداز امنیت ملی روسیه به ویژه زمانی آشکار می شود که بدانیم دمیتری راگوزین معاون نخست وزیر این کشور در امور دفاعی دسامبر سال گذشته اعلام کرد که مسکو با خطر از دست دادن حق حاکمیت خود تا اواسط قرن ۲۱ در صورت بی توجهی به منافع ملی اش در این منطقه در مقطع کنونی مواجه است. (ایرنا، ۱۳۹۲،صفحه ۵ )         

سرمایه گذاری کلان روسیه در قطب شمال برای مقابله با ادعاهای ناتو

روسیه که دیگر مانند شوروی سابق از قابلیت تاثیرگذاری بر مناقشات خود با دیگر کشورها یا ساختارهای منطقه ای و بین المللی با اتکای صرف بر زرادخانه های تسلیحاتی اش برخوردار نیست، واقعیت جهان امروز مبنی بر ضرورت سرمایه گذاری برای توسعه اقتصادی مناطق مختلف این کشور به عنوان ضامن حفظ حق حاکمیت را به خوبی درک می کند.

بر مبنای همین دیدگاه گفته می شود که مسکو برای تحکیم حق حاکمیت خود بر بخشی از قطب شمال و تقویت ادعاهای سرزمینی خود در این بخش مهم از کره زمین تصمیم گرفته است سرمایه گذاری های کلانی را در میان مدت برای توسعه منطقه قطب شمال انجام دهد. در همین راستا ایگور ایسلیونایوف وزیر توسعه مناطق روسیه چند ماه قبل از برنامه راهبردی کشورش برای سرمایه گذاری ۶۳ میلیارد دلاری در شمالگان تا سال ۲۰۲۰ خبر داد. گفته می شود که قرار است بر اساس برنامه میان مدت روسیه برای توسعه قطب شمال در این منطقه طرح های کلان اقتصادی و اجتماعی اجرا شود که پیش بینی می شود بخش بزرگی از آن در زمینه استقرار تاسیسات و زیرساخت های نظامی و اکتشاف انرژی باشد که انتظار می رود نیمی از بودجه کلان اختصاص یافته برای توسعه قطب شمال روسیه توسط شرکت های دولتی این کشور تامین شود. هر چند تجربه روسیه نشان می دهد که اجرای دقیق برنامه های توسعه این کشور در مناطق مختلف می تواند با کش و قوس های فراوانی همراه باشد، اما صرف اختصاص ۶۳ میلیارد دلار برای توسعه قطب شمال حاکی از اهمیت جایگاه راهبردی این منطقه در برنامه میان و بلندمدت روس ها برای حفظ برتری خود در راس کره زمین است. می توان گفت که منطقه قطب شمال با توجه به موقعیت جغرافیایی- سیاسی ویژه آن نقش مهمی در مناقشات جاری و آتی روسیه و ناتو به عنوان میراث داران جنگ سرد و بلوک های سیاسی شرق و غرب بازی می کند. اهمیت منطقه قطب شمال در تغییر موازنه قوا میان مسکو و کشورهای غربی زمانی مضاعف می شود که دسترسی و استخراج منابع غنی هیدروکربنی موجود در این منطقه که حجم آن میلیاردها مترمکعب برآورد می شود، به دلیل افزایش ذوب شدن یخ های قطبی تسهیل شود. (آبزرور،۲۰۱۳،ص آنالیز )

آمریکا و نظامی سازی قطب شمال
از معدود مناطق سطح کره زمین که تا کنون از آلوده سازی مستقیم یا غیر مستقیم وسیع توسط ارتش آمریکا در امان بوده است قطب شمال می باشد. در یکی از برنامه های نسبتا جدید که عمری تقریبا سی ساله دارد نیروی دریایی و هوایی آمریکا در تلاش برای نظامی سازی قطب شمال به بهانه افزایش سطح امنیت این کشور است که باعث تقابل هایی با کشورهای همجوار قطب، به خصوص روسیه شده است. این تقابل تا حدی است که طرف های مناقشه بدون در نظر گرفتن خطرات زیست محیطی ناشی از دخالت در طبیعت قطب در حال بارگذاری تسلیحات استراتژیک مانند موشک های دارای کلاهک هسته ای خود در این منطقه هستند. سوال اینست که آیا گروه های تروریستی در حدی قوی شده اند که بتوانند از سردترین و منجمدترین بخش کره زمین امنیت آمریکا را به خطر بیاندازند؟! یقینا پاسخ این سوال منفی خواهد بود و هدف آمریکا از حضور نظامی در قطب شروع یک برنامه استراتژیک راهبردی علیه روسیه و چین در آینده می باشد. اما واقعیت آنست که مسافت بیشتر آبهای قطب شمال با مرزهای آمریکا نسبت به روسیه که کاملا از لحاظ جغرافیایی بر آنجا مسلط می باشد برای آمریکا یک ضعف بزرگ می باشد. ( ۲۰۰۹-p:6 ، project censord  )
تحرکات نظامی وسیع ناتو به رهبری آمریکا در قطب شمال
روزهای پایانی سال ۲۰۱۲ آمریکا و چند کشور عضو ناتو مانور نظامی وسیعی را در حوزه قطب شمال برگزار کردند که برای برخی کشورها از جمله روسیه نگرانی های شدیدی را به وجود آورد . در این رزمایش بزرگ یک هفته ای که با عنوان «رزمایش ضدتروریستی» انجام شد، ۱۶ هزار نظامی از کشورهای امریکا، انگلیس، کانادا، فرانسه و هلند شرکت داشتند و انجام عملیات مشترک هنگام وقوع مناقشه و حملات تروریستی را تمرین کردند. رزمایش بزرگی در این سطح صرفا به بهانه مقابله با تروریسم دور از ذهن بوده و یقینا این تحرکات علل دیگری را شامل می گردد. زیرا تا کنون هیچ گروه تروریستی وجود نداشته است که دارای امکانات لازم همچون ناوهای یخ شکن و نیروهای آموزش دیده برای قطب منجمد بوده و بتواند برنامه ای را برای حمله از سوی حوزه سراسر یخ زده قطب شمال به آمریکا و یا هر کشور همجوار دیگر داشته باشد. اما کارشناسان نظامی خوب می دانند که این اقدامات در راستای تضعیف موقعیت ژئوپلتیک روسیه انجام می گردد.
اخیرا نیروی دریایی آمریکا در حال مجهز کردن خود برای انجام جنگ در زیر و سطح دریا در قطب است. همچنین آمریکا در حال بازسازی و تقویت یگان های دریایی خود در حوزه دریایی قطب شمال بوده و علاوه بر آن ده ها فروند از جنگنده های F-22 خود را نیز در منطقه آلاسکا مستقر کرده است.  پنتاگون نیز در حال نصب تاسیساتی در نواحی مختلف قطب شمال برای زیر نظر گرفتن فعالیت های دیگر کشورهای مدعی در این منطقه است .(واشنگتن تایمز،۲۰۰۷،ص ویژه)
پنتاگون تحت فشار است تا توجه بیشتری به نگرانی های امنیتی در مورد قطب شمال داشته باشد. زیردریایی های فعلی قادر به رویارویی با شرایط قطب نیستند و گارد قطبی هم تنها سه کشتی یخ شکن کهنه در اختیار دارد. در آوریل ۲۰۱۱ اوباما با ایجاد تغییرات سازمانی در تقسیم جغرافیایی در ساختار فرماندهی به این موضوع واکنش نشان داد. طبق این تغییرات بر مسئولیت واحدهای شمالی در مورد ناحیه قطبی و مرز آمریکا با روسیه در آلاسکا افزوده شد. فرماندهی واحدهای شمالی موظف شد طرح هایی را برای افزایش و مدرن سازی نیروهای ویژه این منطقه تهیه کند.
 این در حالیست که هیچگونه ارزیابی زیست محیطی از این اقدامات انجام نشده و هرگونه نظارتی از سوی مجامع بین المللی از جمله کمیته مستقر در سازمان ملل که به امور دیپلماتیک مربوط به قطب شمال می پردازد از سوی آمریکا رد می شود. ( مشرق ، ۱۳۹۱، ص گزارش ویژه)
اقدامات نظامی  دیگر کشورهای همجوار قطب شمال
در آگوست ۲۰۱۱ کانادا یک مانور نظامی بزرگ را در قطب شمال اجرا کرد که شامل به کارگیری ۱۰۰۰ یگان مسلح از هواپیماهای جنگی، ترابری هوایی پشتیبانی و پیاده نظام بوده است. در همین سال ارتش آمریکا و دانمارک نیز مانور مشابهی را اجرا کردند. همچنین دولت کانادا اقدام به تاسیس دانشکده نظامی در ناحیه قطب کرده است و در نظر دارد کشتی های گشت زنی خود را تا ۸ مورد برای  تامین امنیت گذرگاه های دریایی قطبی افزایش دهد.  که آمریکا و کانادا در مورد قطب شمال همکاری های نزدیکی داشته اند ولی نشانه های ایجاد نارضایتی در واشنگتن نسبت به تحرکات کانادا در حال بروز است. واشنگتن قویا با ادعای مالکیت کانادا بر گذرگاه دریایی شمال غربی که می تواند در آینده سود آور باشد مخالف و معترض است. در ژانویه ۲۰۱۱ نخست وزیر انگلیس دیوید کامرون نشستی را برای بررسی همکاری در مورد قطب شمال با شرکت کشورهای هم جوار قطب تشکیل داد. در سال ۲۰۰۹ توافق نامه ای برای همکاری نظامی با عنوان (همکاری دفاعی شمالی) بین سوئد، نروژ، فنلاند، دانمارک و ایسلند به امضا رسید و در نشست لندن انگلیس نیز به این معاهده پیوست. (سیمون ، ۲۰۱۳ ، ص ۹)
آگوست ۲۰۰۹ نروژ نیز بخشی از نیروی هوایی خود را به ناحیه ای نزدیک قطب شمال انتقال داد. همچنین سوئد قصد دارد حضور نیروی هوایی و گشت زنی زیر دریایی های خود را در قطب افزایش دهد تا به آنچه که تامین امنیت قطب می خواند کمک کند. احتمال یک درگیری نظامی بین روسیه و نروژ در جولای ۲۰۱۱ به وجود آمده بود که با دیپلماسی حل شد. در همین حال نخست وزیر وقت روسیه، ولادمیر پوتین  از راه اندازی دو بریگارد جدید در قطب هر کدام دارای ۵۰۰۰ واحد نظامی هستند خبر داد. با این اقدام روسیه نگرانی های دیگر کشورهای همجوار در مورد تقابل نظامی در قطب افزایش یافت. (سیمون ، ۲۰۱۳ ، ص ۱۰)
موضع گیری ناتو
در اکتبر ۲۰۰۹ رئیس ناتو ژنرال راسموسن حرف هایی در مورد خطرات امنیتی جدید بر زبان آورد: می دانیم که یخ های قطبی در حال ذوب شدن هستند و قطب سریع تر از سایر نقاط زمین در حال گرم شدن است. این به خودی خود یک تهدید نیست. از بسیاری جهات این اتفاق یک فرصت است که امکان باز شدن مسیر عبور بین اروپا و آسیا ایجاد می شود. اما ما نبا ید تدابیر امنیتی را دست کم بگیریم. تمامی بخش شمالی آمریکا در معرض خطر خواهد بود. افزایش کشتیرانی در این منطقه به معنای افزایش عملیات های جستجو است و رقابتی برای منابعی که تا کنون زیر یخ پنهان بوده اند بوجود خواهد آمد. با این حال ایجاد امنیت تنها از راه نظامی نیست. اما بدون نظامی سازی نیز ممکن نخواهد بود. من معتقدم که ناتو و نیروهای دیگر باید با هم برای بررسی جنبه های امنیتی تغییرات آب و هوایی همکاری کنند. ( مشرق ، ۱۳۹۱، ص ۴ از ۷)
اقدامات متقابل مسکو
روسیه تمامی منطقه قطب شمال را جزو قلمرو ملی خود می داند. نیروی دریایی روسیه در اقدامی نمادین یکی از زیردریایی های خود را به بستر دریای قطب رساند و پرچم این کشور را در آنجا نصب کرد. مقامات ارشد نظامی روسیه بارها اظهار کرده اند که به تلاش هایی که در جهت نظامی سازی قطب شمال صورت می گیرند، پاسخ درخور خواهند داد. پژوهشگران روس در قطب به کارهای علمی و پژوهشی می پردازند. و نظامیان نیز از نزدیک نظامی سازی این منطقه را زیر نظر دارند. راه اندازی دو بریگارد جدید در قطب که هر کدام دارای ۵۰۰۰ واحد نظامی هستند از آخرین اقدامات روسیه در قطب بوده است. (ویکی پدیا- ص مقالات)
تا سال ۲۰۲۰ روسیه بزرگترین ناوگان اتمی استراتژیک را در دریاهای شمال در خدمت خواهد داشت. کارشناسان روس معتقدند اگر سیستم دفاع موشکی آمریکا در دریا یا خشکی مستقر شود تهدیدی برای این ناوگان نخواهد بود.
روس ها آب های یخ زده قطب شمال را جای مناسبی برای موشک های حمل کننده کلاهک های اتمی خود می دانند و کشف آنها را با توجه به شرایط محیطی بسیار سخت تصور می کنند. در واقع مناقشه تاریخی روسیه با غرب و آمریکا اکنون مسائل و موضوعات جدیدی را تجربه می کند که از مهمترین آنها اختلاف بر سر قطب شمال و نظامی سازی آن است. ( مشرق ، ۱۳۹۱، ص ۶ از ۷)
در ماه اوت ۲۰۰۷ روسیه اقدام به نصب پرچمی از جنس تیتانیوم در کف اقیانوس منجمد شمالی نمود ، بعد از آن در سال ۲۰۰۸  بمب افکن های راهبردی روسیه در مناطق مختلف قطب شمال اقدام به گشت زنی هوایی نموده و بعد از آن به طور مستمر حضور نظامی روسیه در آن منطقه به صورت روزافزون در حال افزایش است ، این در حالیست که کارشناسان غربی این قبیل اقدامات را توسعه طلبانه و تهاجمی خوانده و از آن با عنوان دیپلماسی مسلح روسیه یاد کرده اند که در آن با استفاده از ابزار نظامی و برای حفاظت از منافع ملی خود در قطب شمال ناچار به ایجاد مسابقه تسلیحاتی در این منطقه میباشد که این امر ناشی از ضعف اقتصادی و تکنولوژیک این کشور در قیاس با دیگر کشورهای مجاور میباشد. (Sergunin-2013 –P:3)
گرم شدن کره زمین، ذوب شدن یخ ها، فرصت دست یابی به منابع جدید
بر اساس پیش بینی کارشناسان تا سال ۲۰۳۰ یخ های قطب شمال آب شده و این ناحیه به فرصت بزرگی برای بهره برداری های گوناگون تبدیل خواهد شد. شایان ذکر است که ذوب شدن یخ های قطبی در اثر پدیده گرم شدن کره زمین روی می دهد که آن خود نیز عمدتا در نتیجه تولید بی رویه گازهای گلخانه ای توسط کارخانه های بزرگ کشورهای صنعتی است که مهمترین این کارخانه ها و صنایع متعلق به آمریکا و وزارت دفاع این کشور است.
 ذوب شدن یخ های قطب شمال موجب تغییرات خطرناک آب و هوایی در کره زمین شده و مشکلات فراوانی را به وجود خواهد آورد. بالا آمدن سطح اب های جهان از هم اکنون کشورهای دارای مناطق ساحلی را تهدید می کند.
 سیاست مداران آمریکا از سویی با سنگ اندازی در مسیر اجرای پروتکل های مربوط به کاهش تولید گازهای گلخانه ای بر سرعت گرم شدن کره زمین می افزایند و از سوی دیگر بدون در نظر گرفتن نتایج ناگوار ناشی از ذوب شدن یخ های قطبی این حادثه را یک فرصت تلقی کرده و از هم اکنون به فکر تسلط بر ثروت های محتمل در آینده قطب شمال هستند. ثروت هایی که از نفت و گاز گرفته تا ترانزیت دریایی و توریسم را در بر می گیرد. از آنجا که کشورهای همجوار قطب نیز برای خود سهم و سودی از این واقعه ضد محیط زیست قائل هستند؛ نیروی دریایی آمریکا برای رویارویی نظامی در طی دو دهه آینده در قطب شمال خود را آماده می کند. ذوب شدن یخ های قطبی امکان افزایش استفاده از منابع زیرزمینی در قطب، تحقیقات و توریسم را ایجاد خواهد کرد. و حتی می تواند نقشه حمل و نقل دریایی جهان را تغییر دهد. این فرصت ها می تواند در بین کشورهای مدعی ایجاد رقابت و حتی درگیری کند.
با ذوب شدن یخ های قطب شمال رقابتی بین کشورهای حوزه قطب برای داشتن نفوذ بیشتر در این منطقه ایجاد شده است. ثروت پنهان در پتانسیل معدنی این ناحیه کم کم دارد در اثر گرم شدن کره زمین آشکار می شود. ارزش این ثروت در حدی است که توسعه های نظامی در این منطقه بر گفتگوهای دیپلماتیک پیشی گرفته است.
دست یابی به منابع عظیم زیر زمینی از جمله نفت و گاز و راه های دریایی جدید محل مناقشه قدرت های منطقه خواهد بود. قطب متعلق به هیچ کشوری نیست و موافقت نامه های بین المللی در مورد آن کارساز است. کمیته ای در سازمان ملل وجود دارد که به این موضوع رسیدگی می کند اما آمریکا این کمیته را به رسمیت نمی شناسد. با این حال تمامی کشورهای همجوار ادعای مالکیت بر قطب شمال را دارند. و بسیار متصور است که  این بار آتش جنگ به آخرین ذخیره گاه منابع کره زمین کشانده شود . ( مشرق ، ۱۳۹۱، ص ۷ از ۷)
تصویر شماره ۶- آب شدن تدریجی یخ های قطبی و باز شدن گذرگاه جدید ترانزیت

(منبع: تراسفور)

 

اقدامات جدید روسیه در قطب شمال

در اوائل سال جاری میلادی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه  دستور داده است که  ارتش برای افزایش تمرکز خود در قطب شمال تا پایان سال نسبت به گسترش و بروز رسانی پایگاه های نظامی در منطقه اقدام نمایند.

بازسازی فرودگاه تیکسی و اتمام کار ساخت و ساز در فرودگاه سوورومسک و بازسازی فرودگاه جزایر نووسیبیرسک از آنجمله اقدامات در این راستا می باشد. همچنین وزارت دفاع روسیه دستور ساخت ۱۰ ناوشکن و ۳ زیردریایی سنگین اتمی ، کشتی جنگی و ۴ ناو یخ شکن ویژه اقلیم قطب شمال را صادر نموده است که این اقدام نشان می دهد که ابزار نظامی کماکان وسیله قابل اتکاء روسیه برای تامین منافع ملی روسیه در عرصه قطب شمال می باشد. این در حالیست که در دهه ۹۰ م تمامی اقدامات نظامی روسیه در آن مناطق متوقف و به صفر رسید. البته باید گفت که مسکو حضور خود در آبهای قطب شمال حیاتی می داند که یکی از دلائل اصلی ورود نیروهای نظامی خود را ، مقابله با تهدیدات بالقوه ایالات متحده و دفاع از منافع حیاتی روسیه عنوان نموده است. (nbc news-2013-p:political)

 

 

نتیجه گیری :

آشکار است که ملاحظات عملیات بازدارندگی اتمی به وسیله غرب ، بر نظریه هارتلند مبتنی بوده است و وجود سلاحهای اتمی به منظور جبران عدم توازن احتمالی قدرت بین روسیه و غرب ، به سبب سودمندیهای استراتژیکی که از قبل با استفاده از نظریه مکیندر حاصل شده بود ، لازم به نظر می رسید  . در همین راستا  در قرن بیست و یکم، شاهد این خواهیم بود که دو قلمرو روسیه و چین جهت همپوشانی منافع ملی یکدیگر ملزم می گردند در قالب یک واحد ژئواستراتژیک قرار بگیرند . بر این اساس نزدیک شدن چین به حوزه قطب شمال  نمایانگر شکل گیری یک اتحاد استراتژیک جدید بر اساس انطباق فوق بین روسیه و چین در منطقه ای است که ظرفیتهای بسیار بالایی از لحاظ ژئوپلتیک ، منابع هیدروکربنی ، ویژگی خاص گذرگاهی و… دارد. همچنین در این بین قدرتهای هسته ای از جمله روسیه نیز  با تجهیز غیر موثر سطح کشتیها ، باب جدیدی را در این منطقه گشوده اند و قابل کشتیرانی شدن و تردد در اقیانوس اطراف قطب شمال با ذوب شدن تدریجی یخ های قطبی به وسیله زیردریائیها ، افسانه شکست ناپذیری هارتلند را بر هم می زند و بدین وسیله بر اساس نظریه های جدید جزیره جهانی در حقیقت به صورت یک جزیره آزاد در می آید . بنابراین گشایش اقیانوس طبق عقیده کلازوتیس به وقوع می پیوندد و طبق نظر والترز : وقتی زیردریاییها در آینده به صورت کشتیهای زنده تجاری فعالیت کنند ، حوضه اقیانوس قطب شمال به یک دریای استراتژیک با تضمینهای وسیع ژئوپولیتیکی درخواهد آمد . و می توان گفت که جابه جایی صحنه بازی ژئوپلتیک در آینده از خاورمیانه به منطقه مدار شمالی و قطب شمال با فرمول انرژی متصور است و  بنابراین چنانچه روسیه با موقعیت ژئوپلتیکی و تسلط جغرافیایی بر منطقه قطب شمال به همراهی چین با موقعیت ژئواکونومیکی و استفاده اساسی از ابزار سازمان همکاریهای شانگهای بتوانند به نحوی یک نظم استراتژیک مشترک را در مدار شمالی ایجاد نمایند می توان گفت نقش روسیه و چین در ژئوپلتیک قطب شمال بسیار اساسی و تعیین کننده تر از ناتو به رهبری آمریکا خواهد بود. و آنگاه به یقین می توان اذعان نمودکه اگر این استراتژی بر پایه اعتمادسازی، از یک ثبات برخوردار باشد، مسلماً نه تنها دست برتر در صحنه نبرد شمالگان با روسیه خواهد بود پس از آن قطعا توازن ژئوپلتیک به نفع روسیه و بلوک شرق تغییر خواهد نمود.

 

 

 

منابع

امینی ، سیروس(۱۳۹۲) اهمیت قطب شمال( ترجمه مقاله ) مجله نشنال دریلر (NATIONAL DRILLER)

                                                                                                                         ۲۰۰۶ ، بخش مقالات

موسسه ژئوپلتیک استراتفور ، ۲۰۱۳، اهمیت روزافزون شورای قطب شمال،  بخش تحلیل (http://www.stratfor.com)

عزتی ، عزت الله  (۱۳۸۸) ، ژئوپلتیک در قرن بیست و یکم ، صفحه ۲۳۳ ، انتشارات سمت ، تهران

خبرگزاری جمهوری اسلامی ، ایرنا ، ۱۳۹۲ ، قطب شمال، جبهه جدید رویارویی روسیه با ناتو ، بخش تحلیل سیاسی  صفحات ۲-۳-۵-۶ (http://www.irna.ir/fa)

مجله تحلیلی project censored  ، ۲۰۰۹، آمریکا و نظامی سازی قطب شمال ، بخش تحلیل

خبرگزاری مشرق ، ۱۳۹۱، (هدف آمریکا از نظامی سازی قطب شمال چیست؟) بخش گزارش ویژه ، کد ۱۱۰۸۵۴ صفحات ۲-۴-۵-۶-۷ گزارش ویژه

سادات حسینی، زهرا (۱۳۹۲) رویارویی روسیه باغرب، بخش بین الملل روزنامه جوان،تهران

 منابع لاتین

North Pole. (۲۰۰۹)Encyclopædia Britannica. Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica .

http://www.projectcensored.org/top-stories/articles/2-us-department-of-defense-is-the-worst-polluter-on-the-planet/

http://www.barentsobserver.com/index.php?id=4614939

http://www.vrede.be/news/2209-climate-change-and-militarization

http://www.allgov.com/ViewNews/US_Navy_Prepares_for_Militarization_of_the_Arctic_91130

http://m.theglobeandmail.com/news/world/worldview/us-arctic-plans-could-serve-as-a-wake-up-call-for-canada/article2377590/?service=mobile

http://www.setyoufreenews.com/2011/11/13/western-militarization-of-the-arctic/

http://english.ruvr.ru/2011/11/11/60208973.html

http://nvo.ng.ru/concepts/2011-11-18/1_arctic.html

http://www.rightpundits.com/?p=3597

http://www.nationalpost.com/news/world/environment/story.html?id=764574

http://oilandglory.foreignpolicy.com/posts/2011/10/04/when_it_comes_to_arctic_oil_drilling_all_geopolitics_are_local

http://eyeonthearctic.rcinet.ca/en/blog/148-mia-bennett/1779-darpa-to-invest-in-new-technologies-through-assured-arctic-awareness-program

http://www.norwaynews.com/en/~view.php?72V93543N7483ay285Nii844RM388bO876DGn353IaJ8http://www.projectcensored.org/top-stories/articles/2-us-department-of-defense-is-the-worst-polluter-on-the-planet/

http://www.barentsobserver.com/index.php?id=4614939

http://www.vrede.be/news/2209-climate-change-and-militarization

http://www.allgov.com/ViewNews/US_Navy_Prepares_for_Militarization_of_the_Arctic_91130

http://m.theglobeandmail.com/news/world/worldview/us-arctic-plans-could-serve-as-a-wake-up-call-for-canada/article2377590/?service=mobile

به این نوشته امتیاز بدهید!

aadmin

  • ×

    با ما در ارتباط باشید