تئاتر کودک "مقاومت" رها شده است/ در نمایشنامه‌نویسی صفریم

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، نشست تخصصی «آینده‌پژوهی تئاتر دفاع مقدس» با محور بررسی و آسیب‌شناسی وضعیت گذشته، حال و آینده تئاتر دفاع مقدس پیش از ظهر امروز با حضور کریم اکبری مبارکه نویسنده و کارگردان تئاتر، منوچهر اکبرلو نویسنده و منتقد تئاتر و ایرج افشاری اصل کارشناس تئاتر مقاومت در سازمان امور سینمایی دفاع مقدس برگزار شد.

در این نشست، کریم اکبری مبارکه در تعریف تئاتر مقاومت مختص کودک گفت: دنیای کودکان دنیای رنگ است؛ در دنیای کودکان باید خیلی مراقب بود؛ چراکه ورود به آن، کار به‌ظاهر ساده‌ای است اما در عمل بسیار سخت است. مهم‌ترین وجه کار کودک تربیتی بودن آن است. در تئاتر کودک نباید مسائلی را که مربوط به بزرگسالان است ناگهان به کودکان حقنه کنیم.

“ذات و بطن نمایش کودک باید واجد مفهوم مقاومت باشد نه اینکه این مفهوم خیلی رو و دم‌دستی ارائه شود. کودک باید به‌اقتضای سن خود دوست و دشمن را بشناسد و با تئاتر ارتباط برقرار کند؛ از شخصیتی خوشش بیاید و شخصیت مقابل آن را دوست نداشته باشد. تئاتر مقاومت باید کودکان را آماده دفاع از کشور کند”.

وی با بیان مطلب فوق، درباره فراز و فرودهای تئاتر مقاومت مختص کودک از آغاز تاکنون گفت: ما در آغاز، آدم‌های خبره و کارشناسی در حوزه تئاتر مقاومت مختص کودک نداشتیم و عمده کارها سلیقه‌ای بود که بعضاً به این فضا آسیب می‌زد؛ اما به‌مرور کارها پخته‌تر شد و متوجه شدیم در هر اثر نمایشی باید یک پیام را به مخاطب کودک انتقال دهیم نه ۱۰ پیام؛ با وجود این، از جایی به بعد تئاتر کودک رها شد که این امر عمدتاً به‌دلیل ضعف مدیریت و جابه‌جایی مکرر مدیران بود. اکنون نسل امروز ما نمی‌داند “بمباران یعنی چه؟ فتح خرمشهر یعنی چه؟ جنگ یعنی چه؟”، این نسل باید بداند ایثار به چه معناست.

“وضعیت کنونی ما در حوزه تئاتر مقاومت مختص کودکان مطلوب نیست؛ اساساً کاری نکرده‌ایم که بخواهیم نگران پیامدهای آن باشیم؛ سالن که نداریم؛ تازه پس از ۴۰ سال سالن سرو راه افتاده است. از طرف دیگر در این حوزه نویسنده هم کم داریم. باید به این نکته توجه داشت که نیاز امروز کودکان با هم متفاوت است؛ تمایلات و نیازهای کودکان شمال شهر با کودکان جنوب شهر تفاوت دارد و هرکدام اقتضائات خاص خود را دارند؛ متأسفانه برخی افرادی که به حوزه ساخت نمایش‌های دفاع مقدس ورود می‌کنند، گاهی نمایش‌های ضدجنگ می‌سازند.

اکبری مبارکه با بیان مطلب فوق، تصریح کرد: آینده ما در حد حرف است؛ نگاه و رویکرد مسئولین سازنده عمل است. ما باید سالنی مختص تئاتر کودک مقاومت داشته باشیم؛ از دیگرسو مهم‌ترین عنصر در این حوزه نویسنده است؛ اگر نوشته خوب نباشد، اثر نمایشی دیده نمی‌شود؛ باید روی نویسندگان حوزه تئاتر کودک مقاومت سرمایه‌گذاری کنیم و نمایشنامه‌ها از منظر روانشناسی کودک بررسی شود؛ برای تربیت نویسنده خوب باید هزینه کرد. آرزو می‌کنم تئاتر مقاومت مختص کودک از ریشه درست شود. حق این است که حداقل دو سالن تئاتر دفاع مقدس داشته باشیم. از طرف دیگر باید بررسی شود؛ کسانی که روزی در حوزه تئاتر دفاع مقدس کار کرده‌اند، اکنون کجا هستند و چه سرنوشتی داشته‌اند؟ اگر از این حوزه رفته‌اند، دلیل رفتنشان چیست؟

در بخش دیگری از این نشست، منوچهر اکبرلو با اشاره به مفهوم تئاتر کودک گفت: برخی به‌شکل اغراق‌شده‌ای معتقدند که تئاتر کودک با تئاتر بزرگسال هیچ تفاوتی ندارد؛ به‌اعتقاد من میان آنها تفاوت وجود دارد؛ تئاتر برای کودکان ابزار است نه هدف؛ در تئاتر کودک قبل از هر چیز یک نگاه تربیتی وجود دارد؛ البته منظورم از تربیت، آن نگاه پاستوریزه‌ای که در نهادهایی مثل آموزش و پرورش ارائه می‌شود نیست؛ هدف نهایی تئاتر کودک پرورش انسانی است که نسبت به جامعه‌اش احساس تعهد و مسئولیت داشته باشد و به چرخش صحیح چرخ‌های جامعه کمک کند؛ بنابراین تئاتر کودک ابزار تربیتی است.

“تئاتر کودک باید سرگرم‌کننده و لذت‌آفرین باشد؛ تفاوت دیگر تئاتر بزرگسال با تئاتر کودک این است که در تئاتر بزرگسال گروه سنی مشخص نمی‌شود اما در تئاتر کودک گروه سنی مهم است و موضوعیت پیدا می‌کند؛ چراکه هر گروه سنی توان ذهنی و ادراکی مشخص و حساسیت‌های مقتضی سن خود را دارد”.

اکبرلو با بیان مطلب فوق، ادامه داد: تئاتر خوب می‌تواند باعث افزایش اعتماد به نفس کودکان شود؛ بسیاری از مشکلات کودکان به‌دلیل کمبود اعتماد به نفس است. این ویژگی در مضامین مربوط به تئاتر مقاومت مختص کودکان وجود دارد. از طرف دیگر تئاتر کودک و نوجوان باید ناظر به تبیین چرایی‌ها نیز باشد؛ درک چرایی برای کودکان و خصوصاً نوجوانان از اهمیت زیادی برخوردار است که رفع این نیاز نیز در بطن تئاتر مقاومت مختص کودکان وجود دارد؛ ارائه الگوی مناسب برای زندگی آینده نیز ویژگی دیگری است که در دل تئاتر مقاومت وجود دارد؛ امکان بروز احساسات، تقویت حس خودباوری و ارضای حس سازندگی به‌دلیل ماهیت خلاقانه تئاتر کودک در این نوع تئاتر به‌چشم می‌خورد؛ در نهایت تقابل خیر و شر مسئله بسیار مهم دیگری است که در تئاتر مقاومت زمینه طرح آن وجود دارد.

“مضامین موجود در تئاتر مقاومت مختص کودک در آغاز، عمدتاً معطوف به خلق مفاهیمی چون اتحاد، دوری از تفرقه و نمایش سلحشوری‌ها و رشادت‌های رزمندگان بود؛ پس از پایان جنگ با مضامینی مواجه می‌شویم که مربوط به انسان‌های پس از جنگ است؛ برای مثال حاج کاظم آژانس شیشه‌ای  یکی از این انسان‌ها است”.

وی با بیان مطلب فوق، گفت: پرسش مهمی که همواره مطرح بوده این است که؛ مفهوم ایثار برای کودکان به چه شکلی باید بیان شود؟ باید به پاسخ این پرسش فکر کنیم که مفاهیمی مثل ایثار را چگونه برای کودکان جا بیندازیم؛ خوشبختانه در رمان و ادبیات جلوتریم اما در نمایشنامه‌نویسی صفریم و کار خاصی نکرده‌ایم. نکته قابل توجه در ارائه پیام به کودکان این است که باید امر تجریدی به امر ملموس تبدیل شود تا برایشان قابل درک شود؛ ما در این زمینه نظریه‌پردازی نکرده‌ایم؛ حتی نظریه‌پردازی‌های خارجی‌ها را هم مطالعه نکرده‌ایم؛ اروپایی‌ها در این حوزه خیلی خوب کار کرده‌اند. جوان نسل امروز ما یاد نگرفته است که درباره جنگ نمایشنامه بنویسد؛ یا ضدجنگ می‌نویسد یا به سال‌های دهه ۶۰ بازمی‌گردد.

“وضعیت موجود تئاتر مختص کودکان ویژگی‌های خوشایند و ناخوشایندی دارد؛ نخستین ویژگی خوشایندش این است که در حال حاضر توجه به تئاتر کودک در جشنواره‌ها بیشتر و جدی‌تر شده است. ویژگی ناخوشایندش هم این است که تئاتر مقاومت از بدنه تئاتر جامعه جدا شده است؛ من با جداسازی گونه‌های تئاتری از یکدیگر مخالفم؛ با مهر زدن به آدم‌ها هم مخالفم؛ این کار، باعث می‌شود کارگردانان، نویسندگان و بازیگران ما از این عرصه جدا شوند؛ چراکه تعداد کارهای حوزه دفاع مقدس در طول سال کم و عمدتاً مناسبتی است و اگر کسی بخواهد تنها در حوزه دفاع مقدس فعالیت کند به‌دلیل مناسبتی بودن ساخت این نوع آثار، در دیگر ایام سال بیکار خواهد بود”.

اکبرلو با تصریح مطلب فوق، یادآور شد: این‌که ما در حوزه مقاومت تئاترهایی را کار کنیم که حائز جذابیت باشد، اتفاق فرخنده‌ای است اما این اتفاق به‌کندی در حال وقوع است؛ معتقدم  سفارش‌پذیر بودن خوب است اما اگر این سفارش آشکار نباشد، بهتر است؛ چراکه باعث پیش‌قضاوت می‌شود؛ در این راستا سازمان‌های سفارش‌دهنده باید به تحقق اهدافشان و نه به ارائه بیلان کاری فکر کنند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: به آینده تئاتر مقاومت مختص کودکان خوشبینم؛ خوشبختانه اکنون بخشی از جوانان ما که ذات تئاتر برایشان جدی است، در حال پرداختن به تئاتر کودکند. حوزه کودک حوزه‌ای زودبازده و سودآور است و شناخت بازارهای جدید در این حوزه ضروری است، چراکه می‌تواند باعث رونق درآمدزایی شود. پیشنهادم این است که مدیران تئاتر به عرصه‌های جدید فکر کنند و از کارهای روتین و تکراری اجتناب کنند.

انتهای پیام/+