شاه انسان کاملی است!

مجله فارس‌پلاس: تاریخ دوره پهلوی ناگفته‌هایی زیادی دارد که مرور آنها می‌تواند راهگشای بسیاری از مسائل امروزی باشد. بسیاری از اتفاقاتی در این دوره رخ داده به صورت کامل بیان نشده است. بر این اساس تصمیم گرفتیم هر روز یک «عکس»، «سند» «خاطره» و «بریده روزنامه» از دوره پهلوی منتشر کنیم.

افزایش حاشیه‌نشینی تهران در دهه ۵۰

حاشیه‌نشینی در دوره پهلوی، به خصوص با شکست برنامه اصلاحات ارضی در دهه ۴۰ و ۵۰ و با مهاجرت سریع روستاییان به شهرها تشدید شد. کار به جایی رسید که جمعیت تهرانِ دو و نیم میلیون نفری در دهه پنجاه پس از چند سال به پنج میلیون نفر رسید.

مهاجرت به حدی سریع و توان اقتصادی مردم ضعیف بود که امکان ساخت خانه برای مردم وجود نداشت. رکود اقتصادی حاصل از سیاست‌های ضد تورمی سال ۵۶ حکومت پهلوی و توقف ساختمان‌سازی نیز این امر را تشدید کرد.

درحالی که در سال ۱۳۴۶، ۳۶ درصد خانواده‌های شهرنشین ایرانی در تنها یک اتاق زندگی می‌کردند، این رقم در سال ۱۳۵۶ به ۴۳ درصد رسید. پاکروان، رئیس ساواک، در گزارشی به شاه، گفت: «دو میلیون نفر در تهران اینطور [در خانه‌های ساخته شده از پلاستیک] زندگی می‌کنند.»

کاوه گلستان در سال ۵۶ به میان حاشیه‌نشینان و کارگران تهران رفته بود و عکس‌هایی از این مناظر گرفته بود.

اعتصاب معلمان در اعتراض به وضعیت بد اقتصادی

در اواخر دهه ۱۳۳۰ به دلیل سیاست‌های اقتصادی و برنامه‌ریزی دولت، اقتصاد ایران دچار کسر بودجه شد. واردات ایران در سال ۱۳۳۸ نسبت به سال ۱۳۳۳ شش برابر افزایش یافته بود و کسر بودجه با برداشت بد محصول در سال‌های ۳۹ ـ ۱۳۳۸ هم‌زمان شد. این امر شاخص هزینه‌ی زندگی را به بیش از ۳۵ درصد افزایش داد. (یروند آبراهامیان، ص ۵۱۸) بحران شدید اقتصادی شرایط زندگی را برای گروه‌های کم‌درآمد و ثابت جامعه مانند معلمان و کارگران سخت‌تر کرد. در این میان معلمان بیش‌ترین ضربه را از این وضعیت اقتصادی متحمل شدند و سرانجام دست به اعتصاب زدند.

در ابتدای سال تحصیلی ۱۳۳۹ «دکتر صدیق علم» وزیر فرهنگ کابینه‌ی شریف امامی با چند بخشنامه، تعطیلات تابستانی مدارس را تقلیل داد و تعطیلات زمستانی را لغو کرد و کار معلمین را ۲۸ ساعت در هفته قرار داد. این اقدامات وزیر فرهنگ موجب نارضایتی گسترده در بین معلمان شد. از طرفی افزایش هزینه زندگی و ناچیز بودن حقوق آن‌ها که از مدت‌ها پیش زندگی را بر آن‌ها سخت و طاقت‌فرسا کرده بود از حد تحمل آن‌ها گذشت و معلمان را مجبور به اعتصاب کرد.

در بخشی از بیانیه معلمین خطاب به مردم در اسفند ۳۹ آمده است: «حقوقی که دولت به یک آموزگار می‌دهد کمتر از مزدی است که شما به یک پرستار و دایه بی‌سواد فرزندان خود می‌دهید و کیست که حاضر باشد فرزندانش زیردست چنین معلمین نیازمند و ناراضی و پریشان خاطر تربیت شوند و تعلیم چنین معلمینی چه حاصلی برای فرزندان شما دارد.

این فریاد شکوه و اعتراض معلمین تازگی ندارد. به گواهی روزنامه‌ها و مجلات سال‌هاست که معلمین از سراسر کشور حال نابسامان خود را به گوش اولیای امور رسانیده‌اند و البته سال به سال هر چه هزینه زندگی بالاتر رفته، اهریمن تنگدستی عرصه را بر طبقه معلم تنگ‌تر کرده تا به امروز رسیده است که طبقه معلم اعلام نماید که ادامه این کار سنگین طاقت‌فرسا با این حقوق ناچیز امکان‌پذیر نیست.»

شاه انسان کاملی است!

اسدالله علم نخست‌وزیر، سال‌های دهه ۴۰ که در فروردین ۵۷ در آمریکا از دنیا رفت در یادداشت‌های سال ۵۲ خود می‌نویسد: «راجع به یک معامله عرض کردم که فلان کس یک میلیون دلار حق معامله می‌خواهد از طرف ما بگیرد. با کمال تعجب دیدم اجازه دادند که باز هم معامله بکنیم. بعد پیش خودم این مطلب را تجزیه و تحلیل کردم که چه‌طور شاهنشاه که در این مسائل این همه سخت‌گیر هستند، به این آسانی تسلیم این نظر شدند. باز هم دیدم شاه انسان کاملی است. می‌خواهد به این شخص کمک شده باشد.» (جلد ۳، صفحه ۱۱۹)

مسئولان پنج شرکت بزرگ به جرم گرانفروشی تحت تعقیب قرار گرفتند

در اوایل دهه پنجاه آنقدر گرانی و تورم در کشور به وجود آمد که ستاد مبارزه با گرانی تشکیل شد و دولت برنامه‌هایی را برای مقابله با گرانفروشی آغاز کرد. روزنامه کیهان در اردیبهشت ۵۳ به این موضوع پرداخته و نوشته است: «مسئولین پنج شرکت بزرگ به جرم گرانفروشی تحت تعقیب قرار گرفتند.»

انتهای پیام/